Este pé de enxerto, que será o pé da futura planta, denomínase de moitas maneiras: enxerto, enxerto, idade, rasantes, enxerto, feroz, salvaxe, salvaxe, fraco, etc. Hai quen non llo di a ninguén máis que á do castiñeiro da idade (Castanea sativa). O de cerdeira (Prunus avium) momor.

O pé de enxerto prescribe o tamaño da árbore que se vai a construír no futuro. Tamén vacinas. A altura á que estea realizada a vacina condicionará o tamaño da parella única que se xere entre o pé e o enxerto. Canto máis abaixo insírase, máis grande será a árbore. Tamén inflúen moito no tamaño a afinidade e o parentesco entre o pé e o enxerto. Canto máis próximos xeneticamente, os intercambios de suor serán máis fáciles ao longo da vacina e máis posibilidades de facer unha árbore máis grande.

O enxerto que se insira será a variedade que logo se lle quere quitar. A vacina é a única posibilidade de preservar e manter estas variedades. Se non se vacinan perderíanse. Porque o que se xera da semente sempre é diferente, xa que nunca ten as mesmas características que a nai ou o pai 100%. A cultura da vacina mantén a cultura do ser, ligada ao que comemos e bebemos. Así dixo Mattin Treku “Mattin”, o virtuoso bertsolari de voz: “Basate xerto elisio / faise árbore, / desde que empezou este mundo / publicouse así”.

Para unir a basata e o talo e o enxerto, pegar ben e conseguir un futuro prometedor para a parella, colócase a máxica, protexe a ferida causada e axuda a cicatrizarla canto antes. O vocabulario de Euskaltzaindia define perfectamente a máxica: unha masa pegañenta de gran plasticidad que se utiliza para encher buracos, fisuras ou fisuras e que se endurece unha vez implantada. Tamén se venden produtos precociñados, pero case todos os vacunadores prefiren facer o seu. Necesítase un quilo de resina, medio quilo de graxa ou de sebo, un cuarto de cera ou parafina, e un cuarto de litro de alcol para a fórmula que me chegou a última. No manzanal da nosa casa, Artamugarriko Oihane de Oiartzun utilizou un quilo de resinas, 800 gramos de cera e 250 gramos de sebo mesturado. Non se equivocaron, todos pegáronse. Tamén hai quen fai o ungüento da antiga lei: a base de estiércol de vaca e arxila, ás veces con palla ou heno.

A vacina pegada ao salvaxe dará unha variedade cultivada, a árbore converterase en árbore. Basto de espiñas, suave e manso. Hai tempo que pregunte á persoa que traballa na nosa cuadrilla con certa rudeza “Estás vacinado?”.