Fresno de trumonira e cura
- Xa está aquí a liña de todo o ano. A metade que resta ao ano terémola cortada e cortada. Di "San Juan larraka, marraka de todos os anos". Damaso Intza recolleu e publicou en Pamplona en 1974 no libro Euskal Eserak Zarrak de Naparrona, explica: "Dise San Juan larraka cando hai mal tempo nas sanjuanas, escuro, bastante espeso, non chova nin saia, sen que haxa moita trigo aínda, todo o exterior moi atrasado". Este ano foi un berro e tamén un raio, é dicir, unha nube ou un trono.
Si o son do trono chegou para todo o ano, necesitaremos trumoira ou trumonira (Osmunda regalis) ou ira. Xabier Laka Arrizubieta, de Ispaster, lembrounos moi ben a imaxe da trumoidea tal e como ela di. Tamén chamado Doniane-ira, Jondoni Joane-iratze, Sanjuan-iratze, Sanjuan-garoa e Sanjuan-ira, hai que bendicir o día da doniene para protexerse da tormenta e Azkue, sacerdote católico, explícanos como utilizalo: “O himno e a trumonira, bendicidos por entón, queimáronse na porta da bóveda de tézaa durante os días de trumón: os que raquemos ao ano nas demais a véspera de doniane”. Laurel ou loureiro é Laurus nobilis.
Para protexer hortas de vestíbulo, campos de cultivo, manzanales, prados, etc., ademais do tempo, é costume pór ramos de flores, feixes de sanjuan. É unha selección de flores para completar o ramo en cada casa e comarca. Plantas medicinais, rituais, sinxelas, con floración óptima nesta época, cada unha delas.
Nos lotes, ademais de flores, hai herbas e follas. Moi raramente, ao pé do mazo tamén vin cabezas de terra das plantas, como o allo (Allium sativum) e a cebola (Allium cepa) que se poden recoller agora. Ver fotografía de Ainara Riveras Irusta, das festas de San Juan de Goita en Mallabia.
É moi rico o culto ás plantas que rodean o solsticio de verán, e vello; o culto á natureza da nai da nai, non como esoutros cultos que non nos levan á perdición, do diñeiro, dos deuses… As plantas sostéñennos polo menos, sen elas non seriamos.
O culto e a boa despedida das plantas será cousa vella, a necesidade da bendición viría despois; a necesidade forzada, o deber da seita dentista. É habitual a colocación de vermes de fresno nos vestíbulos (Fraxinus excelsior), e é ben sabido que o fresno é unha das poucas plantas que non requiren a bendición da seita, por natureza bendita. Por iso teremos entre nós, xunto co majuelo branco (Crataegus monogyna), a árbore máis protectora.
Tamén conta o cura da seita católica do noso país, que colocou ramas de fresno na porta da casa cural.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.