Irene Montero e Pablo Iglesias, vicelehendakari e ministra de Igualdade do Goberno de España respectivamente, acudiron a unha das sesións que tivo lugar o venres en Madrid. Segundo informa Ahotsa.info, no faladoiro final da película, Pablo Iglesias interveu dicindo: “Unha democracia non pode permitir que o uso da tortura convértase nun instrumento xudicial para informar ao terrorista máis cruel; e como membro do goberno, quero dicir que iso non se pode esquecer, é unha vergoña para a nosa democracia”.

O sábado, Igrexas publicou en Twitter a seguinte mensaxe: “Defender a democracia tamén é mirar en primeira persoa o lado máis escuro da nosa historia: a tortura e o terrorismo de Estado. Onte estivemos na estrea de Non Dago Mikel?. Parabén a todos os que fixeron posible este imprescindible documental”.

A irmá de Mikel Zabalza, Idoia Zabalza, valorou as declaracións de Igrexas, pero dixo que non é suficiente e pediu ao Goberno español que vaia máis aló: "Non é a nosa primeira necesidade ou o noso primeiro desexo conseguir recoñecemento ou reparación, senón coñecer a verdade, investigar que pasou con Mikel. Si son sinceras estas declaracións, que tomen as medidas necesarias para esclarecer o caso", declarou a Euskadi Irratia.

Zabalza e Arretxe

No documental, a tortura é o gran protagonista da película. E, máis concretamente, a tortura no cuartel da Garda Civil de Intxaurrondo. A historia é coñecida, as imaxes e as voces desenvolven minuto a minuto unha mensaxe tan simple como duro, atrapando ao espectador nesa rede tan terrible, pondo a bailar a memoria de quen viviron aqueles sucesos de 1985 e mergullando ás novas xeracións naquel ambiente duro; e en todo caso, axitando as profundidades do espectador. O xornalista participou nunha das proxeccións da tarde do venres en Pamplona e ao final a película terminou cos aplausos dos espectadores. "Uf, duro!", era un comentario xeral sobre os comentarios dos que saïamos.

Os testemuños de torturas dos detidos naquela operación policial son terribles, entre outros, os de Idoia Aierbe, compañeira de Zabalza ou o irmán de Mikel. Pero o relato da tortura corre a cargo de Ion Arretxe, que morreu en 2017, que relatou o normal que vivían en Intxaurrondo aquel "inferno" de dez días. En 2015 publicou A sombra da nogueira, un libro no que describe o que alí viviu.

Impunidade

Todo ocorreu na "operación contra ETA", pero ningún dos arrestados tiña nada que ver con ETA nin co resto da organización. 36 anos despois, o Estado español aínda non recoñeceu que Mikel Zabalza foi asasinado en Intxaurrondo durante as torturas que se estaban producindo. En calquera caso, reflicte ben o que lles pasaba a quen consideraban de ETA. Estes días escoitáronse os comentarios do capitán da Garda Civil, Pedro Gómez Nieto, sobre o asasinato por teléfono do coronel do CESID, Luís Alberto Perote. Nin iso nin outras moitas evidencias foron suficientes para que o caso, que se pechou fai 25 anos, reábrase.

Este é outro dos grandes fenómenos da loita contra ETA que ven nesta película: a impunidade ou a impunidade. O avogado da Garda Civil, Jorge Argote, e o ministro do Interior do PSOE, José Barrionuevo, falan de impunidade na película. Con todo, non son cousas do pasado, nin entón nin agora porque o Estado non mostra ningunha vontade de investigar.

Unha das súas manifestacións máis destacadas é a reforma da Lei de Segredos Oficiais de España. Catro veces tentárono no Congreso dos Deputados, e en todos fracasaron, sobre todo polas trabas que puxeron o PSOE e o pp. O Congreso aprobou hai oito meses a cuarta sesión de reforma –na que o PNV leva traballando desde 2016–, pero, como en anteriores ocasións, a Mesa do Congreso aínda non a tramitou. Tamén no ámbito xudicial é curioso a rapidez coa que a fiscalía intervén en moitas causas e noutras, a lentitude ou simplemente a falta de intervención.