Desde fai máis de tres décadas, desde o ámbito dos movementos populares, desde a agroecología e a soberanía alimentaria, fíxose un gran traballo ao redor das sementes e variedades locais. Conscientes de que as sementes son o primeiro elo da alimentación, conscientes dos problemas ecolóxicos que leva a perda das sementes, e preocupados polos procesos de privatización e mercantilización que se levaron a cabo a nivel mundial, leváronse a cabo e levamos a cabo numerosas iniciativas para garantir a autonomía fronte ás transnacionales, manter vivos os coñecementos e as culturas xunto coas sementes, e preservar e garantir a vida. Para iso, organizáronse unha infinidade de actividades co obxectivo de coñecer e dar a coñecer as variedades autóctonas, facendo fincapé na importancia da diversidade e o traballo de reprodución e conservación das sementes locais.

Pero o neoliberalismo ten a capacidade de distorsionar e asimilar as reivindicacións, eliminando o carácter resistente ou a paixón pola revolución. E para iso, por suposto, os sistemas de dominación actuais son excelentes cómplices.

Vou ao gran. Nos últimos anos teño a sensación de que se creou unha nova figura social que se está multiplicando rapidamente: coleccionistas ou coleccionistas de tomates (homes, claro) e, xunto a eles, concursos de tomates. É certo que hai tempo que se organizaron catas e concursos para dar a coñecer e valorar as variedades autóctonas. Neles, ademais, participaron con frecuencia produtores agroecológicos profesionais, e a cambio, en ocasións, recibiron un pouco de recoñecemento. Por tanto, non teño ningunha intención de polos en cuestión. Pero nos últimos anos teño a sensación de que a lóxica destes concursos está a cambiar. Cada vez son máis os “afeccionados” os que participan neles (isto non me parece inexorable, polo si ou polo non), os homes na maioría das ocasións, e, ademais, non sempre coas variedades locais. Este ano, por exemplo, a variedade “Brandy Boy” foi a gañadora do concurso internacional de tomates que se organizou na localidade cántabra de Polanco.

Que achega fan este tipo de concursos ás sementes e variedades locais ou á biodiversidade cultivada? Eses coleccionistas de homes que gardan centos e centos (ou miles) de variedades de tomate, que tipo de obxectivo teñen en mente? Nese caso vénme á cabeza unha charramangueira guipuscoana. Produce moitos tipos de verduras para vendelas ecoloxicamente en feiras e outros. Algunhas delas faias en casa, conservando as sementes ano tras ano. Terá unhas 15 variedades de tomate, máis ou menos o pemento. Ten para cada un un nome que lle deu el, que adoita referirse a quen lle deu esa variedade, e sabe de onde veu cada un. Con este traballo non busca un nome propio, un prestixio, unha confesión. Non infla con iso. Con todo, grazas a estas variedades alimenta e mantén o horto, coida as terras, crea alimentos e garante o futuro.

Este traballo confidencial foi realizado historicamente por mulleres. Algúns homes tamén. Non me gustaría que agora se reforcen os estereotipos de xénero ligados á reprodución e o coidado. Pero si, subliñar o coidado da virilidade pola lóxica. Da mesma maneira que ocorre ao dar o apelido aos fillos, ou do mesmo xeito que ocorre cos fillos aizkolaris ou futbolistas co desexo de dar prestixio ao seu apelido, a miúdo, cando os homes empezan a coidar sementes e variedades, entran en xogo coa mesma lóxica de paternidade e recoñecemento. E, por suposto, a capacidade destes homes e o tamaño dos seus ovos (perdón, tomates) fan que os demais sentan fascinados. Nestes casos, paréceme que moitos outros, desde a colectividade e o anonimato, rebentan as lóxicas traballadas e impulsadas a favor das sementes autóctonas. Por tanto, que as lóxicas neoliberais e machistas non estraguen nin absorban o traballo previo. Quen traballamos na reprodución, produción e defensa das sementes sabemos que xogamos fóra da loita e dos escaparates, e que a vida se coida e crea máis aló dos nomes de (ab).