“O liberalismo e a democracia son os dous lados dunha mesma boga, e esta última necesita adaptarse e apoiar as regras de mercado establecidas polo capitalismo”. O sociólogo, politólogo e escritor Atilio Borón (Buenos Aires, Arxentina, 1943) mostrouse rigoroso nunha xornada organizada por varias iniciativas nA Bolsa de Bilbao. Trátase da última obra de Mario Vargas Llosa, A chamada da tribo, nacida en Perú e residente en España desde hai anos, que escribiu criticando o libro O hechizero da tribo. O libro chegará a Euskal Herria nos próximos días.

Primeiro de nada, dixo que o talento de Vargas Llosa é inmenso. E quixo deixar claro que o pensa, aínda que logo lle lanzou poucas flores. Ideológicamente, Vargas Llosa tivo unha mocidade de esquerdas: Militou durante anos no partido comunista de Perú, Cahuide. “Outro da esquerda que co paso dos anos foi cara á dereita”, engadiu Borón. No mundo histórico, moitos han patinado do marxismo ao outro extremo, como Lucio Colletti, que máis tarde se convertería no amigo de Berlusconi, e o francés Régis Debray, que se afastou e afastouse de Fidel Castro e Ché Guevara. Tanto os dous, como o resto de membros da lista á que se refire Borón, tiveron altos cargos e tiveron vidas cobizadas unha vez pasado ao mundo capitalista. “Na madurez, por que moitos revolucionarios intelixentes foron á dereita?”, pregunta Borón, pero non o xustifica.

Deu dúas claves para entender o cambio de mentalidade ideolóxica de Vargas Llosa. Sen dúbida, o máis importante é a entrevista de Margaret Thatcher en 1990. O principal referente do liberalismo na época na que se ía a terminar o cargo, co éxito internacional dos desenvolvementos económicos e políticos significativos de Gran Bretaña. Algo parecido sucedeulle con Ronald Reagan, que foron os dous responsables da floración liberal que se deu nos últimos anos da Unión Soviética.

 

 

 

 

Adam Smith e a súa figura

Entre os autores analizados por Vargas Llosa, o relato máis criticado é o do inglés Adam Smith: “É unha figura que se creou e que agora se vende como Adam Smith”. Lembrando a súa publicación The Wealth of nations ("As riquezas das nacións"), Smith referiuse ao concepto de “man invisible”, que se adapta aos desexos da hexemonía neoliberal, pero non é, en xeral, a clave principal que define o pensamento de Smith. “Garai (XVIII. o século XV) era de feito un filósofo dos grandes progresistas, non un economista. Fixo unha análise crúa da realidade e falou de inxustiza; denunciou que a organización dos traballadores estaba prohibida e que non o estaba a dos empresarios”, di Atilio Borón.

No citado libro de Smith explícase claramente que o estado ten que intervir obrigatoriamente. Por exemplo, non é xusto que os cidadáns negocien directamente cos bancos privados, que teñen un control total sobre nós. Borón lamentou reiteradamente que aínda hoxe en día non é posible ensinar nos centros esa imaxe figurativa de Smith.

Dentro do soño americano

A procura continua da raza branca, do home e da riqueza preciosa vai en aumento. Até tal punto que Donald Trump chegou ao poder. “Trump conseguiu reunir á clase media”, declarou Borón. E di que nos produce danos colaterais aos cidadáns deste mundo globalizado. Dor, así define o impacto do soño americano no mundo: “Non é posible unha distribución salarial entre empresarios e traballadores: En 1980, os empresarios gañaban 40 veces máis, e hoxe en día, 340 veces máis”.

Iso tamén afectou á cultura. En América do Sur, son moitos os que optan por pasar a Estados Unidos e ter unha vida mellor, vivirán mellor alí? Todo o que consumimos con tinguiduras mediáticas ocorre no mesmo lugar e ese é o noso centro. Todo estaba tan cerca, pero á vez tan lonxe: “Si unha familia non branca de raza viaxa á EE.UU., a vida debe comezar pola nada; alí son persoas dun nivel máis baixo”.

“Maduro, ditador?”

“Como vai ser o ditador Nicolás Maduro? A ver que din, si non 6 millóns de venezolanos, porque case cada 2 semanas danlles comida gratis”.

A diferenza de falar do libro, foi máis libre de responder as preguntas do público. Atilio Borón tamén se referiu aos medios de masas e dixo con claridade: "Os grandes medios de comunicación non teñen intención de informar, perdérono hai tempo. Si queres saber de Venezuela, non o leas en absoluto O País: Maduro só ensinarache o lado escuro do país que goberna”.

Tamén falou cos españois Mario Vargas Llosa e Gabriel García Márquez para explicar até que punto levoulles a similitude das mentalidades do poder. “A min non me pasa iso: aos que temos unha visión anticapitalista non nos ofrecen a cámara e o micrófono”, engadiu.

México actual de esquerda

Durante a ditadura de 36 anos, o país centroamericano experimentou un notable crecemento económico. Fixeron grandes investimentos en ciencia e tecnoloxía, e parecía que, segundo Borón, ía saír cara adiante. Con todo, tras os terribles anos da década de 1920 na economía interior, o narcotráfico triunfou en México, e ségueo facendo -un terzo da poboación ten que ver co narcotráfico–.

Agora teñen un novo xefe de Estado, López Obrador, e aínda que é de esquerdas, Atilio Borón non cre que poida cambiar moito as cousas: “Está arriba dun tsunami, terá que ter coidado; dúas veces pensará en si tomar unha decisión ou non”. Terá moitos adversarios: a moeda, a corrupción, o sector primario debilitado nos últimos anos, e sobre todo, EE.UU. Borón mostrouse convencido de que os terá vixiados con total rixidez, xa que é unha ameaza para os estadounidenses ter tan cerca á esquerda.