O equilibrio de poder que no seu día garantiu o diálogo social ha cambiado cos ataques dos patróns ao traballo nas últimas décadas.

Os sindicatos están á defensiva en todo o mundo, baixo a presión dos fortes poderes económicos e políticos. Enfrontámonos a moitas crises. Os patróns están a atacar en todas as frontes, e a escusa da pandemia úsase máis para atacar a sindicatos, salarios e condicións laborais.

Desde o inicio da ofensiva neoliberal ao redor de 1980, o equilibrio de poder sufriu un cambio radical que debilitou o poder do traballo e fortalecido o do capital. Con todo, boa parte do movemento sindical ha mantido a ideoloxía do consenso social, cuxo principal método de acción é o diálogo social, e isto vai en detrimento de a situación actual.

Con todo, cada vez son máis os sindicatos que se dan conta de que estamos nunha situación crítica e que temos que dar pasos valentes para facer fronte aos nosos inimigos. Temos que reformar os nosos sindicatos para que sexan as ferramentas máis axeitadas e prepararnos mellor para as próximas loitas.

Sen discusión

Os sindicatos non aceptan a reestruturación neoliberal das nosas sociedades. Están en contra da privatización e desregulación dos servizos públicos. Demandan emprego seguro, mellores condicións laborais, saúde e seguridade no traballo e unha “transición xusta” para evitar a catástrofe climática. En xeral, os sindicatos teñen unha tremenda listaxe de reivindicacións progresistas.

O problema é que a miúdo se plantan aí. Non hai debate, nin plan para deseñar a política de precariedade e dar pasos, si as nosas demandas concretas danse por boas. E dado que os acontecementos económicos, sociais e políticos van en sentido contrario, tamén é importante avaliar ás nosas organizacións, as súas debilidades e fortalezas.

Desenvolver as nosas estratexias é un reto especial. Os nosos obxectivos xerais esixen profundas transformacións sociais e económicas, polo que se produce un choque de intereses na loita que nos enfrontamos. Por suposto, é unha cuestión de poder.

Por tanto, necesitamos máis sindicatos capaces e preparados para a loita. Temos que construír grandes alianzas sociais. Será necesaria a mobilización masiva de forzas sociais e a solidariedade mutua. Con todo, temos un problema mentres amplos sectores do movemento sindical internacional atópanse encadeados na trampa do diálogo social.

Outro escenario

Na interpretación imperante, o diálogo social converteuse nun obxectivo propio, unha forma de avanzar cara aos seus patróns e gobernos. Por suposto, é unha oportunidade importante de falar persoalmente cos patróns, pero iso non nos dará máis poder. Non é máis que un espazo para expresar o poder que xa temos.

O que nos dá o poder é a representación dos nosos afiliados, coa súa capacidade e vontade de acción, tanto no “diálogo” como na mesa de negociación. Con todo, a ideoloxía do acordo social foise afastando cada vez máis das relacións de poder que foron a súa orixe.

Ninguén se fai cargo dos sindicatos por asistir ás reunións cos seus patróns. Porque isto é necesario e importante. Critícaselles cando entenden o diálogo social como medio principal para aumentar o poder.

En lugar de humillarnos pedindo “sentarnos na mesa”, debemos utilizar os nosos recursos e políticas para construír sindicatos fortes, que teñan músculo nos seus centros de traballo. Na sociedade capitalista de hoxe está claro que si non es capaz dunha ameaza potencial para os intereses dos señores, es incapaz, a pesar do diálogo social.

Compromiso de clase

É axeitado mirar cara á creación do diálogo social. A súa orixe atópase na Segunda Guerra Mundial. Na institucionalización do compromiso histórico de clase entre o traballo e o capital tras a Guerra Mundial, centrada na Europa occidental. O fundamento daquel compromiso (á marxe do que a el parézanos) foi o poder. Foi o resultado dunha determinada evolución histórica na que os intereses do capital víronse ameazados polo movemento sindical e o traballador a través da mobilización e a loita.

O compromiso de clase non foi o resultado das peticións realizadas aos patróns, senón o resultado da materia impartida pola acción nos centros de traballo. Si os patróns buscaran un acordo cos traballadores non era para compracer, senón para evitar un maior dano, o socialismo de calquera tipo. A base do compromiso de clase foi a dura loita de clases de 50 anos. Cando as relacións de poder decantáronse polo traballo, o movemento sindical fortaleceuse a través da negociación tripartita e o diálogo social.

Hoxe en día, cando as relacións de poder envorcáronse cara aos empresarios, fíxose o compromiso de clase, ou está a piques de perderse. Ante a debilidade do movemento sindical e traballador, nunha actitude moi defensiva, a patronal non necesita compromisos nin un verdadeiro diálogo social.

Unha mostra da crise que estamos a padecer é que os sindicatos se reduciron á media europea nos últimos 40 anos, un ataque sen precedentes nos tempos modernos. Crer que nesa situación o diálogo social salvaranos é ser parvo no mellor dos casos.

Estratexias eficaces

Non é difícil entender o que queren os amos. Queren abolir o estado do benestar, privatizar e corporalizar as cada vez maiores partes da nosa economía e da nosa sociedade e derrotar ao movemento sindical.

Para facer fronte a iso necesitamos sindicatos máis fortes, dispostos a responder o reto. Hai que analizar a situación política actual, desenvolver programas e políticas, propor visións que estimulen a esperanza e o optimismo, e xerar estratexias para levalas a cabo.

Pero as relacións de poder son fundamentais: crearase a posibilidade de sentar á mesa en canto os empresarios déanse conta de que lles convén estar alí, non nas rúas nin nos piquetes.

*Este artigo publicouse en Social Europe, foi traducido ao euskera pola Fundación Manu Robles e trouxémolo a ARGIA grazas a licénciaa CC.