O inquisidor Pierre de Lancre, que chegou a Euskal Herria por orde do rei de Francia en 1609 e que tiña a súa sede no castelo de Senpere, publicou en Tableau de l'inconstance deas mauvais anges et démons (Táboa da variabilidade dos anxos malvados e demos) en 1613. Neste castelo realizou horribles crimes contra os vascos: tortura, xuízo e execución. Desde entón chámaselle a torre da Bruxa. O demo Pierre tiña ao jutense Bernat Rostegi, avó de Baixa Navarra. El era xesuíta e avogado, a que dous oficios dicía e facía para dicir e facer. Coidado coas avogados xesuítas, e as xesuítas cos avogados e, que demos, coas xesuítas e cos avogados…

A mazá (Malus domestica), subliñaba perfectamente Lancre, metáfora bíblica da transgresión, na súa relixión só servía para alimentar o desmesurado odio.

Non se baixaría moitas veces do castelo ás hortas da zona, polo menos durante os meses de abril e maio, polo demais é imposible falar coa mazá dunha forma tan fea, áspera e absurda. A fascinación pola floración das infinitas mazás daquela época, tamén seduciría e secuestraría ao golfiño máis víbora. Tratábase, como agora, de manzanos de lilura.

As delicadas flores rosado-arroxadas e brancas da floración dos manzanos que se aveciñan son un auténtico pracer. É un espectáculo único, expoñente e luminoso da prosperidade da terra e da enerxía da fertilidade do noso traballo, a cor, o cheiro, a música, a capacidade, a liberdade e, en definitiva, a beleza. O manzano tivo unha gran importancia no noso país: deunos a mazá e a bebida que nos mantiveron vivos. A mazá é saúde, chea de vitaminas, minerais e vida. A boquilla e a sidra desenvolvéronnos como cultura e déronnos mundo.

Os manzanos florecen cada ano. Tarde as mazás darán mazá ao ano e non ao ano. Estamos afeitos. Cada ano cómense as mañás de mazá de mazá e faise a boquilla e a sidra cada dous anos.

Hai e haberá moitos colaboradores. A pesar das inundacións xudiciais, os manzanales de Senpe florecen cada ano. Plantemos manzanales.