De entre os apartados que aborda o Anteproxecto de Lei de Educación, a principal e máis preocupante novidade é a incorporación dos centros concertados como parte do servizo público educativo. Outórgaselles un status similar ao dos centros públicos, equiparando a natureza de ambos mediante trucos xurídico-financeiros, como os “contratos-programa”.

Desta forma, aténdese ás demandas dos centros privados concertados. Estes conseguen un maior financiamento público e un novo status máis “popular”, que se integrarán nun “Servizo Público de Educación Vasca” repleto de eufemismos, pero mantendo a titularidade privada e o patrimonio, xunto co seu carácter elitista, na maioría dos casos. Unha xogada hábil para confundir á opinión pública.

No texto non se ten en conta a anomalía estrutural que presenta o noso sistema educativo, un modelo dual, público e privado pactado, no que cada rede escolariza en torno ao 50% do alumnado. Esta porcentaxe da rede pública está moi lonxe do 80% da media dos países da Unión Europea. E é que contan con sistemas públicos de ensino ben consolidados, sendo o principal referente nos seus sistemas educativos, ademais de garantir o dereito a unha educación inclusiva e de calidade. A escola pública é o alicerce básico dunha sociedade plural e democrática para un país que quere reducir as desigualdades sociais, porque ofrece a igualdade de oportunidades desde alí.

Pola contra, o anteproxecto recoñece o statu quo e considera normal esa presenza desmesurada da rede público-concertada, que será aínda máis forte con esta lei. Con todo, négase a corrixir esta repartición e a adoptar medidas que promovan a rede pública e incrementen progresivamente a súa taxa de escolarización (até alcanzar unha maioría cualificada similar aos niveis da UE). Para iso sería imprescindible levar a cabo un Plan Estratéxico de reforzo da educación pública, xunto cun maior financiamento. Entre outras cousas, un novo deseño do Mapa Escolar que priorizaría a rede pública, garantindo prazas suficientes a toda a poboación en idade escolar, así como a oferta de escolas públicas en cada municipio. Desgraciadamente, hoxe en día non hai nada semellante.

Por outra banda, non se menciona o grave problema de segregación que se produce na escolarización do alumnado vulnerable por razóns de orixe, socioeconómicas ou de calquera outra índole, xa que a maioría se concentra en centros públicos. Prodúcese así un forte desequilibrio que obriga a realizar esforzos excesivos. Pero, aínda que é incomprensible, a Administración mira quieta e alén, coma se ese fluxo de matrículas, totalmente desequilibrado entre ambas as redes, fose un fenómeno natural, sendo el o principal responsable.

Tampouco se menciona o cobro das cotas ilegais que se producen na rede público-concertada, aínda que se posibilita coa autorización de Lakua. Aínda que esta práctica de financiamento irregular é coñecida como vox popular, parece que nunca se levou a cabo, xa que algo similar á amnistía fiscal quedará oculto.

Trátase, por tanto, de mostrar a suposta paridade entre os centros públicos e os privados concertados, aínda que sexan completamente diferentes, tal e como demostra calquera análise. Basta con entrar e mirar no portal dos centros.

O máis sorprendente e á vez desalentador é que o Goberno Vasco conta co apoio das forzas políticas que se definen de esquerda, que se mostran a favor da publicidade en todos os ámbitos, excepto na educación. Que ten a educación para equiparar o público co privado? Sería inaceptable en calquera outro ámbito, como exemplo dun modelo limpo de neoliberalismo.

No ámbito sanitario sería impensable unha situación similar, unha lei que equiparase a Osakidetza coas clínicas e hospitais privados. E seguindo o paralelismo, cando poderemos ler algo parecido na web de Educación? “… Osakidetza ten como obxectivo garantir a todas as persoas un sistema sanitario público, universal e de calidade. Na actualidade, a sanidade pública vasca é un logro colectivo da sociedade vasca, un modelo de referencia”. Pode dicirse que a Administración non quere verse a si mesma na Escola Pública Vasca, aínda que sexa o seu titular e o seu máximo responsable.

En definitiva, esta lei supón o inicio dunha disolución programada do sistema educativo público que, en beneficio dunha rede público-concertada, orientaría á escola pública case exclusivamente á escolarización dos casos de exclusión social. E para dar canle legal a esta trampa, derrógase a Lei de Escola Pública Vasca de 1993, deixando á escola pública libre de cobertura legal. Isto é un grave retroceso en canto ao recoñecemento institucional, porque se esquece que é unha escola de todos, aberta, plural e igualadora das diferenzas.

Noutras palabras, a Escola Pública Vasca se derrite nesta fraude “Servizo Público Educativo Vasco”, deseñado a medida dos centros político-concertados, para garantir o seu futuro económico con diñeiro público nas próximas décadas grazas a unha nova estrutura xurídico-financeira. Paradoxalmente, esta lei chegou cando se constatou a importancia dos servizos públicos ao longo da pandemia en ámbitos crave. Ao parecer, a educación non é un ámbito fundamental para quen promoven esta lei, senón un servizo que se pode vender e comprar, aínda que o sistema educativo público quede excluído.

Eli LAMARKA ITURBE, Jon MOÑUX ARGOTE e Iñaki IZAGIRRE IRIONDO

(membros da plataforma Euskal Eskola Publikoa Harro)