Nos últimos meses está a levarse a cabo unha carreira clandestina para desenvolver proxectos de enerxías renovables a gran escala, tamén en Navarra. Hai pouco advertiamos sobre a extensión dos polígonos eólicos ás zonas montañosas do norte (vales de Lesaka, Ultzama e Arga ao norte de Pamplona, e o ladeira sur dos montes de Urbasa e Andía en Terra Estella e no val de Etxauri), e agora, desgraciadamente, temos que falar dos xigantescos polígonos solares.

Nestes momentos está a producirse unha burbulla ao redor dos puntos de conexión entre os proxectos de enerxía renovable e a rede eléctrica. A nivel estatal, as solicitudes para estas conexións superan os 430 GW, é dicir, 4 veces a potencia instalada no sistema eléctrico, xa que en xaneiro de 2019 eran 105 GW. Así mesmo, hai que ter en conta que no momento de maior consumo eléctrico no Estado, en 2007, consumiuse unha potencia instantánea de 45,5 GW, o que non se volveu a repetir, tras a crise de 2008.

Navarra non está excluída deste concurso de enganche ás liñas eléctricas. No último ano, o Boletín Oficial de Navarra rexistrou numerosas solicitudes de “único interlocutor do nodo”. Con esta figura, a Administración considera a unha empresa como un único representante para establecer prioridades nos accesos a cada enlace da rede. Á vista de todos os nomeamentos deste tipo realizados polo Goberno de Navarra no último ano, podemos apreciar o alcance esaxerado dos proxectos fotovoltaicos e eólicos que se puideron crear en Navarra.

Recentemente lemos o artigo de opinión de Juan Manuel Sarasibar Segura. Segundo indicou, en Navarra están a tramitarse plantas solares fotovoltaicas de potencia superior aos "3.000 megawatts". Á vista do exposto en todas estas peticións de "enganche", e dado que non poden ser executadas por situalas todas nun mesmo campo e tratar de utilizar o mesmo nodo, consideramos que esta afirmación é un pouco excesiva si utiliza os mesmos datos que nós. Con todo, é evidente que o número de solicitudes é moi elevado, polo que a superficie que ocuparían no territorio é aínda maior. Os promotores dos polígonos solares informan que a obtención dun megawatt de enerxía solar require unha parcela de 2 hectáreas (ha) para a colocación de placas.

Este modelo escollido polas empresas é hoxe en día o maior problema para desenvolver os seus proxectos. Son os xigantescos polígonos solares que ocupan grandes extensións de terreo contiguas, a maioría das cales se dedican á agricultura terrestre.

En Navarra existen este tipo de polígonos, sobre todo na Ribeira, pero son moito máis pequenos (50-80 ha) e atópanse en zonas marxinais. Con todo, aos poucos, o tamaño dos proxectos está a incrementarse e evolucionando cara a áreas de maior produtividade agrícola. No principio do ano coñecemos algúns dos proxectos xa aprobados: Máis de 100 ha en CASCANTE e 135 ha en Corella.

Con todo, o peor está por chegar e agora estase tramitando. Durante estes días está a falarse do proxecto da empresa Solaria, no ladeira sur do Perdón, nos municipios de Uterga, Muruzabal e Adeus: Cun proxecto de 550 hectáreas e outro de 280 hectáreas. En termos xerais, e a modo de comparación, podemos dicir que o primeiro proxecto tería a mesma superficie que 750 campos de fútbol, e o segundo a de 380 campos de fútbol cheos de placas solares.

Pero non é o único gran proxecto que coñecemos nestes meses e preto de Pamplona. Syder e Solarig tamén están a impulsar outros dous proxectos se nos fixamos nos planos que nos facilitaron as persoas que coñeceron. Ambas se situarían no ladeira norte do monte Erreniega. Un deles, nos termos municipais de Zizur e Galar, preto dos municipios de Zarikiegi, Galar e Esparza de Galar, tería unhas 450 ha, segundo puidemos medir. A outra se situaría na Cendea de Beriain e Galar, entre as localidades de Subiza, Arlegi, Salinas de Galar e Beriain, e cunhas 475 ha. E para terminar, aínda que seguramente haberá moitos outros que non coñecemos, recentemente soubemos que en Olite hai outro na comunal de Santa Brígida que pode chegar ás 150 ha.

Por tanto, unha vez máis, temos grandes proxectos de enerxías renovables, similares en tamaño e impacto aos polígonos eólicos xa denunciados.

De feito, do mesmo xeito que as eólicas, neste caso son instalacións que toman a enerxía renovable procedente do sol. Por tanto, tamén sofren estacionalidade e factor de carga, xa que a enerxía que poden captar varía co momento do ano e coa climatoloxía. Por iso, e co fin de maximizar a capacidade de xeración de electricidade, deben incorporar máis placas fotovoltaicas, para o que deben aumentar a superficie que utilizan. Ademais, necesítanse grandes cantidades de metais e minerais diversos, algúns deles escasos. Todos eles extráense das minas en países remotos con importantes impactos ambientais.

Así, os promotores tenden a utilizar grandes superficies agrícolas para colocar placas solares. Isto supón a desaparición de moitas parcelas de utilidade agrícola, así como a modificación da contorna no que viven as especies animais e vexetais, a medida que se van desaparecendo as zonas destas especies. Prodúcese, por tanto, unha dobre perda, a da biodiversidade e a das terras agrícolas máis útiles, sobre todo as da Comarca de Pamplona, de alta produción cerealista.

Con estes proxectos solares atopámonos, por tanto, no mesmo cruzamento que nos propón a construción de grandes polígonos eólicos nas nosas montañas. Por unha banda, hai que reducir drasticamente o consumo de combustibles fósiles, que supoñen cerca do 80% do consumo enerxético actual de Navarra. E, con todo, os proxectos que se propoñen para iso non van á raíz do problema. Estes grandes proxectos teñen grandes impactos ambientais e xeran electricidade, xa que a electricidade é só o 20% da enerxía que se consome actualmente en Navarra e boa parte da enerxía xa se produce de forma renovable.

Como xa dixemos no caso dos polígonos eólicos, consideramos que a transición enerxética baséase principalmente na redución drástica do consumo de enerxía nos países desenvolvidos. Só a redución do consumo permitirá á humanidade manterse dentro dos límites dos planetas. E o consumo enerxético básico necesario, por suposto, debe ser de enerxías renovables e sostibles, para o que será necesario recorrer a pequenos proxectos para o seu consumo nunha contorna próxima e baseada no uso sostible dos recursos locais.