A Fiscalía da Audiencia Nacional española desestimou a petición de Vox de prohibir o discurso, pero pediu á Policía que vixíe o acto. O delegado do Goberno español na CAV, Jesús Loza, xa pedira a Sare que anulase a súa intervención porque, aínda que era legal, suporía "un ataque e unha humillación ás vítimas". Covite dirixiuse á UPV/EHU para que prohibise a conferencia. O PNV, pola súa banda, recoñeceu que o acto é legal, pero puxo en dúbida que puidese ser "humillante para as vítimas do terrorismo", segundo Erkoreka.

SARE mantivo a convocatoria e realizou un rolda de prensa de urxencia ante a porta do edificio, onde estaba previsto que se tomase a palabra. A iniciativa cidadá ha defendido a importancia da "empatía e o entendemento", e subliñou que o intento de boicot "atenta contra a convivencia". O portavoz do Goberno Vasco, Iñaxio Oiartzabal, subliñou que López de Abetxuko "ten cumprida a súa condena" e é plenamente consciente dos seus dereitos. A UPV/EHU fixo público un comunicado no que manifesta que a petición da sala é correcta e que a autorización non significa que estea conforme co contido. No entanto, pediu a Sare que “teña en conta o sentimento das vítimas de ETA, que actúe con sensibilidade e evite xestos ou expresións que poidan ofender ás vítimas”.

Ao aire libre, espectáculo mediático

Ao mediodía, a Asociación Esteban Garibay, que dirixe Carlos Urquijo, concentrouse fronte ao edificio, onde estaba prevista a conferencia, ao redor dunha pancarta na que se lía: Nin esquecemento nin perdón. Os membros do pp foron os que máis destacaron na votación. O acto contou coa presenza de Alfonso Alonso, Iñaki Oyarzabal ou Ramón Rabanera, entre outros. Tamén participaron decenas de xornalistas e medios de comunicación de todo o Estado, algúns deles con emisións en directo ao longo do día. Unha ducia de ertzainas vestidos de uniforme acudiron á entrada do edificio, que foi clausurado. Tamén algúns dos máximos responsables da Ertzaintza vestidos de rúa, vixiando o que estaba a suceder tanto no exterior como na sala de conferencias.

No seu interior, a petición pedagóxica de liberar aos presos enfermos

A charla comezou con media hora de atraso, segundo informou o Departamento vasco de Educación. A UPV/EHU impediu o acceso aos medios de comunicación por problemas de aforamento. Con todo, algúns dos xornalistas entraron na sala e foron testemuñas da agresión. Os membros da rede trataron de vixiar a entrada da sala atendendo a boicoteadores, policías e medios de comunicación. A sala quedou pequena pola inminencia dos veciños da zona. As 70 prazas estaban ocupadas, e outras 50 persoas, polo menos, continuaron o seu discurso sentados no solo ou de pé. Houbo moitos mozos entre os oíntes, pero se achegaron cidadáns de todas as idades.

López de Abetxuko e Matanzas ofreceron unha charla explicativa e pedagóxica. López de Abetxuko foi o primeiro en tomar a palabra. Comezou a súa intervención dicindo que quere facer unha achega, “contando o que é estar no cárcere estando enfermo”. Pasou case 30 anos no cárcere, onde estivo gravemente enfermo do corazón durante moitos anos. Foi operado en prisión para pór o latexado do seu corazón. En primeiro lugar, referiuse ás condicións de vida dos presos políticos vascos, con especial énfase no illamento. Os reclusos teñen dous ou catro horas de patio e o resto do tempo pásano sós na cela. López de Abetxuko afirmou que o illamento deixa “pegada” co paso do tempo e que nesas condicións de vida a conservación dun “catarro” convértese tamén en “vía de crucería” debido á burocracia e ás molestias.

Segundo López de Abetxuko, o período que media entre a petición dunha cita e a celebración da mesma pode alargarse un mes en prisión. Por iso, “moitos deixan de pedir atención médica”. Isto facilita o agravamento das enfermidades. En canto ao diagnóstico dunha grave enfermidade, explicou que ao preso xórdenlle dous sentimentos fundamentais: “Angustia e medo”. Angustia, porque os amigos e familiares sufrirán sen poder facer nada. O medo, porque a pantasma da morte sempre está presente. Puxo como exemplo o seu caso. López de Abetxuko sofre unha enfermidade cardiopatía. En illamento, un ataque de taquicardia e unha alarma transcorrerían 45 minutos antes de ser atendidos. “Para entón xa estaba morto”.

López de Abetxuko fixo referencia aos "novos tempos políticos". Neste sentido, denunciou que "non é aceptable" que a dispersión e os presos enfermos e maiores de 70 anos permanezan en prisión. Lembrou que se está esixindo o cumprimento da lei e que non hai ningún privilexio niso. Concluíu a súa intervención dicindo que os presos enfermos están "a ser condenados á morte".

A saúde, unha fronte imprescindible

O avogado Txema matanzas retratou aos oíntes a imaxe dos presos enfermos que se atopan en prisión. Matanzas iniciouse en 1989, “a saúde dos presos non era a nosa prioridade entón”. Entre outras cousas, porque os presos en xeral eran máis novos. A idade media do colectivo aumentou desde entón de forma considerable. Isto, unido ás malas condicións de vida do centro penal, propiciou a aparición de novas enfermidades: psicolóxicas, cognitivas e físicas. En consecuencia, “a saúde converteuse nunha fronte de loita imprescindible”.

A listaxe oficial de presos gravemente enfermos a día de hoxe recolle a 21 persoas. Entre os detidos atopábase o alavés José Ángel Otxoa de Eribe, que foi detido. Faleceu en outubro, a pesar de tratarse dunha enfermidade grave, e só catro meses antes aprobar o despedimento. Con todo, advertiu que “é unha lista dinámica”. A lista renovarase no principio do ano e adianta que o número de nomes aumentará.

Matanzas debuxou a crúa situación. “Non podemos sacar aos presos enfermos. Non hai condicións xurídicas nin políticas”. Mentres se crean estas condicións, a avogada centrou a loita en conseguir tres cousas: conceder as liberdades condicionais; acabar coa dispersión e devolver aos presos a Euskal Herria; e trasladar aos enfermos aos cárceres onde a atención médica sexa a máis axeitada.

O discurso finalizou cun aplauso e un chamamento á loita polos presos, que cualificaron de "inxustos". No exterior do edificio, policías e decenas de cámaras e xornalistas esperaban á chegada de Abetxuko nun estado de vixilancia ameazante. No exterior da sala tamén había un pequeno grupo. Tras unha espera duns dez minutos, os oradores saíron por outra porta e sen que ninguén se decatou da presenza dos membros da Rede, así como dos asistentes. É unha marca, como sinalou Matanzas a ARGIA, xa que esta charla non causaría ningún escándalo nin vinte anos nin dez anos antes.