A actualización do Plan Enerxético de Navarra pasa desapercibida. O Goberno de Navarra fíxoo público e, finalizado o prazo de presentación de alegacións, ningún responsable do Goberno explicounos en que consisten as súas propostas á cidadanía.

Na lectura da documentación presentada polo Goberno constátase que non hai mellora respecto da versión inicial. Aínda é un plan que non planifica ningunha actuación, que permite ás empresas actuar como queiran e que segue encadeado a unha suposta transición enerxética que non se pon en marcha, polos graves problemas estruturais e os altos impactos ambientais.

Os datos sobre a enerxía e as emisións de CO2 que nos presenta a actualización do plan son moi preocupantes. Desta maneira, o consumo enerxético en Navarra vai en aumento desde fai máis de dez anos, incluíndo o dos combustibles fósiles. O 79,31% da enerxía primaria total que consumimos compona os combustibles. Está claro que as emisións de gases de efecto invernadoiro en Navarra van seguir aumentando. En CO2 alcanzamos os 6,9 millóns de toneladas en 2021, moi preto do máximo alcanzado en 2005, e nos últimos dez anos produciuse unha tendencia á alza.

Por tanto, esta evolución é preocupante e vai moi na dirección contraria á transición enerxética e ao que se pretende coa Lei Foral de Cambio Climático, xa que se supón que tentarían reducir as emisións e facer fronte á emerxencia climática. E é paradigmático que iso ocorra en Navarra, onde é pioneira no sector das enerxías renovables, e tamén na terra moi dispersa.

Neste sentido, parécenos evidente que un documento que mira ao futuro, como o Plan Enerxético de Navarra, debería analizar polo menos estes feitos e expor distintas alternativas de planificación para tentar corrixir o problema. Para expolo adóitanse describir diversos escenarios de futuro. Nestas situacións exponse diferentes alternativas de implantación de decisións e analízanse os posibles resultados ao longo do tempo.

No caso deste Plan Enerxético, só se estudan dous escenarios. Un "tendencial", para o que se expón facer só o que se está facendo actualmente. E outro que se denomina "eficiencia ou destino" é, como o seu propio nome indica, o que se elixe como plan a desenvolver e que expón profundar na senda actual de implantación de moitas máis infraestruturas de enerxías renovables.

É evidente que a análise esquece que todo o realizado até agora non serviu para cambiar a tendencia e evitar o aumento do consumo de combustibles fósiles e a emisión de gases de efecto invernadoiro. Deste xeito, é posible que este plan siga aumentando os dous graves problemas que nos levaron á emerxencia climática actual.

De feito, a intención de reducir os consumos non aparece no plan. Este aspecto, que consideramos o único camiño para facer fronte á problemática á que nos enfrontamos, non foi analizado nin nun documento que debese analizar todos os escenarios posibles para, unha vez analizado, elixir a opción máis axeitada. Está claro, por tanto, que o Goberno de Navarra non planifica en materia de enerxía.

Estamos ante un documento escaso, con importantes deficiencias nas que sería necesario que o goberno implantase accións de calado e, con todo, nin sequera menciónanse. Por pór un exemplo, no que se refire á mobilidade, que é o sector que máis combustible fósil consome, a solución máis evidente sería desenvolver unha rede de transporte público importante utilizando o tren convencional, xa electrificado. E, con todo, o plan limítase de novo á promoción do coche eléctrico e non menciona o tren. O mesmo ocorre co gas natural, que segue fomentando para aumentar a súa implantación, ao mesmo tempo que permite que as Centrais Térmicas ilegais de Castejón continúen funcionando.

Porque aí está un dos alicerces deste plan. As empresas privadas deciden que proxectos queren facer, cando e en que condicións quérenos pór, e, en base a iso, o goberno escribe un texto no que di que "se está planificando". Pero na realidade isto fano as empresas, para o seu beneficio, claro. Por exemplo, no caso da enerxía eólica, o plan inclúe desde a primeira versión, en 2018, unhas áreas de instalación prioritarias. Pois ben, pode comprobarse que en boa parte das zonas marcadas no plan xa existen instalacións eólicas. E tamén hai moitos outros polígonos eólicos que se seguen instalando fóra destas áreas prioritarias. Iso é así, claro, porque as empresas deciden onde pór as infraestruturas.

A iso hai que engadir a falta de regulación dos solos que poden ser implantados polas instalacións eólicas e fotovoltaicas, tal e como esixía a Lei Foral de Cambio Climático, que debía estar completa un ano despois da súa aprobación, é dicir, para marzo de 2023. Máis dun ano despois desa data, estes mapas permanecen nas pavías, e a única referencia que temos sobre a súa evolución é unha frase deste plan enerxético, por medio da cal coñecemos que o mapa da eólica estaría na "fase de execución actual". E non se menciona o mapa do sol fotovoltaico. Outro punto que o goberno non cumpre coa Lei de Cambio Climático.

Sustrai Erakuntza reflectiu nas alegacións presentadas estes e outros problemas deste plan. E resumímolas aquí, porque cremos que é necesario saber que o noso goberno non ten ningún interese en facer fronte con eficacia aos problemas que temos que abordar. Porque é necesario implicar á cidadanía na definición do futuro de Navarra e expor vías e experiencias alternativas na xestión da enerxía. De feito, o Plan Enerxético do Goberno, como vimos, non responde os retos que temos por diante.

Jule Goñi e Martín Zelaia, membros da Fundación Sustrai Erakuntza.