Como á nosa profesión acusóuselle de ideologizar e de ser subxectivo, os historiadores temos unha obsesión especial por manter a obxectividade e o rigor científico. En consecuencia, no pasado, entre os historiadores tamén existía un prexuízo sobre as fontes de vida. A memoria humana non é perfecta. Ao lembrar o pasado poden existir erros, esquecementos e lagoas intencionadas ou involuntarias. Por iso non se consideraba adecuado realizar entrevistas aos protagonistas dos feitos históricos e ás testemuñas. En comparación con outras ciencias sociais (sociología, antropoloxía, psicoloxía, lingüística, ciencias políticas…), as fontes orais introducíronse tarde na historia.

As cousas comezaron a cambiar nas décadas de 1960 e 1970. A través da historia social empezáronse a recoller testemuños de xente oprimida e sectores silenciados, buscando o voto de suxeitos que non aparecían nos documentos escritos nin nas formas clásicas de facer historia. Desde o principio, as fontes orais adquiriron unha connotación comprometida e militante. Primeiro veu o movemento obreiro, despois o movemento feminista e a memoria histórica das guerras e ditaduras do século XX. En consecuencia, as fontes orais conduciron á democratización da historia. Con todo, a partir da década de 1980, coincidindo coa volta cultural, as fontes orais empezáronse a utilizar para abordar outros temas da historia: cotidianidad, xénero, crenzas, pensamento e costumes, por exemplo.

Con todo, non hai que esquecer que a memoria humana non é un mero almacén do pasado. É completamente cambiante e por iso necesitan unha metodoloxía rigorosa: primeiro hai que identificar as lagoas, distorsiones e intereses que poden existir detrás dun testemuño xudicial, despois xulgar a veracidade dese testemuño e contrastalo con outras fontes (orais ou escritas). O obxectivo é extraer datos verificables.

Como dixemos, as fontes orais son especiais. A diferenza doutras fontes, o investigador participa activamente no proceso de creación da fonte: debe buscar e seleccionar aos informantes e preparar as preguntas. En función dos informadores que elixa ou das preguntas que realice, o resultado da investigación pode ser completamente diferente. Ademais, pódese analizar non só o que se conta, senón como se conta e lémbrase.

Falar con fontes orais é un pracer, unha das partes máis enriquecedoras do meu traballo. Sobre todo cando devolvemos aos informantes o froito do seu traballo: publicar os resultados das investigacións, expolos na prensa ou realizar actos de memoria. Ven que o seu testemuño valía de verdade e que achegaron á historia. No caso de quen sufriron represión, acoso, clandestinidade ou violencia, é unha forma de facer o recoñecemento.