Iso é o que máis nos atrapa a nós os vascos. Vivín alí durante 7 anos longos e doces en San Isidro de Heredia e unha vez veume á cabeza que tiña a responsabilidade de difundir o que alí vin na nosa terra, por encargo dunha pequena voz interior.

Este pequeno país dun seis millóns de habitantes, ben estreitamente encaixado na estreita guerra americana, e que consideramos como destino vacacional, é unha das democracias máis antigas de Iberoamérica, un pequeno recuncho onde os dereitos e as necesidades da maioría aínda non son os privilexios duns poucos marxinados. O país garante un sistema educativo público e digno a todos os cidadáns, cos seus propios enfrontamentos con Caixa do Seguro Social como Osakidetza ou o noso Osasunbidea, ademais de satisfacer as necesidades de abastecemento de auga doméstica e de enerxía eléctrica, servizos ao alcance da maioría. O pobo acaba de converterse nun referente polo uso de fontes de enerxía sostibles, xa que a enerxía que utiliza provén da porcentaxe total de enerxías renovables. Aínda por riba, unha cuarta parte da súa superficie (51.100 km2) está protexida a través da rede de Parques Nacionais, e moitos din que é o país máis feliz do mundo.

Pero as cousas non sempre son frías ou sempre quentes, teñen uns traxes de mil colorees. Por iso dicimos que dentro deste pequeno pobo que ten a amplitude de Aragón, a Comarca de Pamplona (587,3 km²) ou o Duranguesado (298,8 km²) e Busturialdea (220 km²), ou a Costa Rica ten plantada Piñaz (Ananas comosus) unha superficie similar á que se xera conxuntamente o alto Urola e o Goierri. Si mergullámonos nos vellos trapos esparexidos polos precipicios, veremos tamén como estas terras xa non están baixo o goberno, senón baixo o control da máis terrible precariedade laboral e ecogenicidio.

Detrás do que nós consideramos unha sobremesa tropical e exótica para o Nadal escóndense as máis duras e violentas influencias que non queremos imaxinar. Para dar uns cantos números, que ninguén se asuste. Entre 1990 e 2009 produciuse un incremento do 675% na extensión das terras que ocupa esta actividade industrial para o seu crecemento, pisando 50,000 hectáreas de solo fértil e salvaxe na actualidade. Máis da metade destas terras están en mans de dúas enormes corporacións, Do Monte e Pindeco, si é que se pode dicir, quedando só o 4% da produción en mans duns 1200 pequenos agricultores. Os traballadores que se dedican a este traballo, a cambio de miserables soldos baixo un sol abrasador, con doce horas de traballo e exposición continua aos perigosos agroquímicos utilizados, na carteira da ilegalidade. É sabido (Estado da Nación, Informe XV, 2008) que “Os empresarios non toman ningunha medida de benestar social”, por outra banda, os países onde se atopan a piña monocultivas (IDH) Índice de Desenvolvemento Humano, segundo ese Índice de Desenvolvemento Humano, os lugares máis baixos e os lugares onde estas empresas están situadas coinciden sempre. Ademais (Gaceta Oficial, Exp 19.371) estas corporacións non tributan a ningún tipo de responsabilidade pola produción de Piña. Noutras palabras, o Goberno non sabe que facer con estas xigantescas corporacións que manexan esta actividade monopeligrosa que fixo seu ao país nos últimos anos.

Dúas do tres exemplares de froita que chegan ás nosas casas teñen a súa orixe en Costa Rica e antes de chegar ás nosas casas tivo que percorrer máis de 8.000 km de distancia, o que lle causou unha gran contaminación. Pero si non fose máis que polo camiño, a variedade MD2 “Golden” que máis se coidou desde 2006 tarda dous anos en conseguir o seu crecemento, dará dúas froitas durante toda a súa vida, logo quéimanse a plantación, volvendo crear unha segunda plantación sobre esa terra envorcada e estéril, aos poucos até o esgotamento total da terra e até a destrución total. En moitos lugares dedícase a lanzar a Selva pola noite e ao amencer non queda rastro da extensa selva que foi enterrada por completo.

Non é xusto, pero a quen lle preocupa que no supermercado tan modesto pagemos 1,89 euros desta froita saborosa e saborosa esquécenos. É posible o prezo real desta froita destrutiva? E a desaparecida Selva, e os seus animais, e as persoas que se viron obrigadas a desprazarse, e as augas e terras dos ríos envelenados, e os miles e miles de traballadores que se quedaron no camiño. Cal é o prezo de todo iso? Estamos dispostos a aceptalo a cambio dun capricho rápido e delicado que non necesitamos. Iso é o que compramos cada vez que compramos unha piña. Non mo preguntes.

Cantas veces os habitantes, grupos e movementos de Costa Rica conseguiron levantar a voz para que se puidese escoitar o ruído en todo o mundo; moitas fontes de auga doméstica xa se prohibiron en Europa fai máis de dez anos, denunciando que están contaminadas con produtos químicos. En 2007 unha Directiva da Comisión Europea prohibía o uso do veleno Paraquat en todo o mundo, por medio da aplicación da moratoria prohibiuse o seu uso. Unha empresa rexeitou en Costa Rica permitir o uso de terras abertas e aínda se segue utilizando. A última cuestión foi situar a América sobre o humidal máis extenso do Centro, ese monocultivo e covarde monocultivo, chamado Humidal Terraba Sierpe, que se atopa protexido como Urdaibai, pero que a longo prazo non parece suficiente. Cando o diñeiro é sede, non hai bebida que poida sacialo.

Ouza! Igual empezamos a sacar as cousas fóra de lugar, pero para esquecer estes datos tan preocupantes que nos poden facer perder o soño, a próxima vez que partamos en busca dun paraíso tropical, quizá non o atopemos en ningún sitio e non quedaranos outra opción que subir a Aralar. Non se ofenda a ninguén! Pero adiante coas nosas propias decisións, coas bocas abertas e os ollos pechos, mentres o mundo vira!

Gorka Artizar Izurzu Zabalza

Educador Ambiental

(Vivido en Costa Rica)