Os vales pirenaicos de Aezkoa, Salazar e Roncal serían un deserto demográfico de 3,8 quilómetros cadrados de densidade poboacional (cunha media navarra de 68,1 habitantes por quilómetro cadrado). Ademais, o 6,3% desta poboación sería maior e os Pireneos orientais serían un "xeriátrico ao descuberto".

Revitalización da industria agroalimentaria

Na última década, unha xeración de mozos emprendedores está a se empadroar nestes vales, o que provocou o renacemento da industria agroalimentaria. Proba diso son as empresas dedicadas á fabricación de queixo, xunto con outras explotacións dedicadas á venda de produtos de porco, cordeiro, poldro e tenreira ecolóxica.

Neste contexto, o pasado 27 de xaneiro, asistimos á inauguración do proxecto Bordaxaki, liderado polos emprendedores locais Andoni Arizkuren e Iñaki Zoko. Esta instalación conta cunha planta de transformación de produtos de raza porcina coñecida como "Euskal Txerri" e unha tenda de venda destes produtos, o que demostra que a nova savia chegou ao corazón do Pirineo navarro e que é posible un Pirineo vivo e sostible.

Necesidade de novos empregos

A variabilidade do mercado enerxético fai que apareza a enerxía verde como alternativa enerxética. Isto significa que a industria forestal actual deberá transformarse en explotacións que planten especies de maior valor engadido ou produzan de forma sostible a biomasa necesaria para reducir a dependencia dos combustibles fósiles, sendo paradigma da planta de biomasa de tallas de madeira de Aoiz (Navarra).

Así mesmo, dado que a produción de achas de madeira é máis barata que a de pellets, non se pode descartar a implantación de novas plantas de biomasa de achas nos Pireneos. Así, o Goberno de Navarra encargaría un estudo sobre a viabilidade dunha nova planta de biomasa de achas no polígono Iciz de Salazar para aproveitar as sinerxías das explotacións forestais dos vales de Salazar, Aezkoa e Roncal. De feito, os cortes de madeira de piñeiro aumentaron exponencialmente debido ao importante aumento do prezo desta materia prima.

Lamentablemente, este estudo estaría escondido nun caixón, polo que nos parece urxente que as Xuntas do tres vales presionen ao Goberno Foral para que se poña en marcha para o ano 2025 e, en consecuencia, créense postos de traballo fixos que posibiliten o crecemento demográfico do Pirineo navarro.

Desertización bancaria

Segundo o Índice de Vulnerabilidade ao Diñeiro en Efectivo (IVAE), algo máis de 36.300 persoas (ao redor do 5,5% da poboación de Navarra) atoparíanse nunha situación de "vulnerabilidade" en canto á adquisición tradicional de efectivo. En Navarra, desde o ano 2008, pecharon o 41% da rede de sucursais, polo que unhas 42.000 persoas de 145 municipios vivirían nun limbo dixital, xa que un 6,3% serían maiores e analfabetos dixitais, e terían que facer máis de 20 quilómetros para realizar xestións, e ademais terían que recorrer a terceiras persoas para utilizar caixeiros automáticos, sobre todo pola súa especial viabilidade en Pireneos, Val de Salazar e Roncal.

Escaseza de vivenda ocupacional

As iniciativas dos emprendedores locais ven obstaculizadas pola falta de vivenda en aluguer; o caso de Ochagavía sería paradigma, porque quen queira comprar ou alugar unha vivenda ten que ir aos pobos veciños, porque non hai oferta residencial na vila de Salazar.

En consecuencia, a Xunta de Salazar e a Mesa do Pirineo deberán solicitar a Nasuvinsa que cumpra co compromiso de rehabilitar as antigas escolas de Branca e construír catro vivendas de aluguer para paliar o déficit endémico de vivendas ocupacionais, xa que sen a oferta de vivendas de aluguer non é posible alcanzar un Pirineo vivo e sostible.

En definitiva, no Pirineo vivimos momentos decisivos para conseguir a utopía dun Pirineo novo, vivo e sostible, e para logralo cremos necesaria e imprescindible a colaboración gobernamental na rehabilitación de vivendas, na facilitación do acceso ao efectivo e na creación de novos nichos de emprego, para evitar que os Pireneos se convertan en "parques temáticos dun deserto demográfico".

Germán Gorraiz López, Analista (Ochagavía)