Hai pouco, na Escola de Lectura da Txantrea lemos a novela Ene herri txikia, de Gael Faye, na versión traducida ao euskera por Irati Bereau. O libro narra a historia de Gabriel, un neno nado en Burundi. O seu pai é francés e a súa nai é unha tutsis exiliada de Ruanda. O libro trata temas como o paso da infancia á adolescencia, os conflitos familiares ou as desigualdades sociais. Pero o tema central, e o clímax da narración, é un conflito entre os hutu e os tutsis. E é que, ademais de en Ruanda, este conflito causou estragos en Burundi. A todos os que lemos gustounos moito, porque nos pareceu lexible e entretido. Así mesmo, todos coincidimos nunha cuestión: Apenas sabiamos nada da historia de África.

Para preparar a sesión do grupo de lectores lin un artigo de Alfredo González Ruibal, publicado na revista O Salto. Neste texto, critica a visión que temos os europeos dos conflitos en África, porque os definimos como “conflitos étnicos” no continente negro. Os conflitos étnicos serían loitas irracionais, bárbaras e incomprensibles, froito dos odios e rancores que se acumularon durante séculos. Pero segundo o arqueólogo González Ruibal, cando Occidente define un conflito como étnico, subliña a identidade de quen compiten e, ao mesmo tempo, oculta a causa profunda destes enfrontamentos. Na súa opinión, os conflitos étnicos non existen, e moito menos en África. No continente negro queda máis claro que en ningún outro lugar os intereses económicos, sociais e políticos que hai detrás deles, a miúdo derivados das consecuencias do colonialismo. A miúdo, é unha guerra polo control dos recursos. Por tanto, deberiamos deixar de ver os conflitos de África como simples rifas bárbaras e irracionais.

Alguén podería pensar tamén que eses conflitos son cousa do Terceiro Mundo e que non poden suceder nas nosas latitudes. Con todo, cando lía o libro lembrei que na mesma época na que o xenocidio de Ruanda (1994) e a guerra civil de Burundi (1993-2005) tamén en Europa estaban a producirse graves guerras e masacres. Refírome ás guerras de Iugoslavia. Tamén se produciron torturas, limpezas étnicas, traslados forzados, asasinatos masivos e violencias sexuais. As diferenzas parecéronme que había moita diferenza, moitos paralelismos, pero a nosa imaxe do un e o outro é moi diferente.

O meu pequeno pobo é un libro estupendo, unha entrada para África. Pero a pesar de que en Francia foi un libro moi exitoso, tivemos dificultades para atopar exemplares da versión en eúscaro. No noso caso, ao parecer, tivo un eco modesto e non puidemos atopalo nos catálogos. Quizá sexa un síntoma da situación do mercado literario vasco.