Con todo, lendo o libro Pape Niang de Mikel Garcia Idiakez Un novo comezo, quedoume esta confesión do señor Pape Niang dos cultivados na cabeza: “Algúns tivemos que pisar Europa para darse conta de que era mellor o que deixamos atrás que o que atopamos fóra. Estou seguro de que moitos migrantes arrepíntense de que esperaban outra acollida e outra vida no destino, pero en moitas ocasións non tes máis alternativa que fuxir”.

A convicción queda confirmada. Non saben o que van atopar en Europa, nalgúns casos porque os migrantes que viven en Europa non lles informan das súas duras condicións de vida, porque dulcifican o que viviron, noutros casos viven en condicións de vida tan miserables que non teñen outra alternativa en África facendo longos paseos extensos e fatigosos -como outras humillacións, dando propinas aos corrompidos policías de aduanas para evitar a morte das fronteiras do Estado-, ou o paso a través do Mediterráneo. Tamén parten cegados polas riquezas materiais que se observan nos medios de comunicación nos pobos europeos.

Pape Niang Wolof, protagonista e narrador do libro, é musulmán da comunidade –en Senegal os cristiáns e musulmáns viven mesturados sen problemas, ás veces na mesma familia–. O negocio da tenda de mercadorías na capital Dakar puxera rumbo a Europa cunha chea de euros no peto. Pasou a súa infancia feliz en Ndar (Saint-Louis en francés; a sexta cidade máis poboada en Senegal), de onde fixo pan en Dakar, e en 2008 dirixiuse a Europa e en 2009 pisou Europa (Cádiz), cos petos completamente buxán. Vive en Bilbao desde 2010 e na localidade de Artea fai a necesidade nunha cooperativa agraria, xunto a outros migrantes -de aí o nome de “un novo comezo”-. Despois de ver aos vermellos e aos negros, está esperanzado, pero ten claro que a feliz infancia volverá á patria onde viviu.

Sufriu racismo ou desprezo en Bilbao? Non quere falar diso, pero tivo que escoitar que era mellor seguir pola selva e ao home que o dixo contestou: que a xente da selva ten mil veces mellor respecto e consideración que el. E tamén recibiu axuda entre nós, que queres? a xente que lle pregunta e a que lle axuda.

Por que debía abandonar a patria? Máis aló da anécdota persoal –xa comentamos antes que a tenda veu abaixo–, dá unha resposta política clara: Francia segue gobernando en Senegal e decide cales son as súas autoridades e explota recursos: gas, ouro, petróleo, minerais e recursos naturais. Cita algúns exemplos do neocolonialismo, como o recente aeroporto a 50 km de Dakar, ou os farois de camiño como o aeroporto, que foron fabricadas por multinacionais francesas, aínda que en Senegal tamén se colocaron empresas eléctricas e bonitas farois que si as obras adxudicásense a elas. Máis que iso: di que en África se fala francés en catorce países e que o diñeiro que se utiliza en todos eles fabrícao o Banco Central de Francia. Non poden adoptar ningunha decisión política monetaria sen o visto e prace do Goberno francés.

De economía a cultura, para chegar á universidade non teñen que ir a París, pero a universidade que hai en Dakar, ao redor de 90.000 alumnos, funciona completamente en francés, e a única lingua oficial de Senegal é o francés, aínda que de forma moi diferente a lingua wolof, que tamén fala outras linguas. Nesas condicións o país soberano Senegal? O goberno, é dicir, as autoridades vendidas aos franceses, e os acordos entre os franceses son bos para os senegaleses, polo que moitos mozos, formados e non preparados, teñen que marcharse da súa patria.

Non sabe euskera e advertiu de que o descoñecemento do eúscaro limita, non tanto en Bilbao, pero si noutras localidades. A profesora que lle ensinou o castelán díxolle que o eúscaro era unha lingua complexa e difícil, e que non valía a pena. Arrepíntese de habelo feito. El sabe ben o francés, pero é falante de wolof, da comunidade wolof, e sabe o importante que é o idioma: -Se ti vas a Senegal ocorrerache o mesmo: se vas alí e fas francés á túa xente, a maioría comprenderache, pero se falas de wolof, a xente está gañada, seguro. Se fala vostede de wolof, o senegalés manterá a conversación, se non é por curiosidade, para saber até onde pode vostede falar de wolof. Aos vascos dannos que pensar.

En 1960, Senegal fíxose coa independencia de Francia, pero só en teoría. Dependes económica e politicamente de Francia e en canto á lingua? Hai unha lingua que entenden e falan uns quince millóns de persoas, o wolof, e a única lingua oficial é o francés. A maioría dos senegaleses teñen un sentido de comunidade, e para iso, se o wolof é decisivo, e si é xerador de solidariedade, esa lingua durará moito tempo; pode estar máis segura que a nosa -a nosa lingua terá máis oficialidade nunha zona da CAV e Navarra-, pero nos sacan un pouco de vantaxe no uso social.

Desde 2010, Pape Niang chorou moito en Bilbao, e tocoulle vivir e ver tanto os vermellos como os negros. Grazas á tecnoloxía entra en contacto coa familia extensa de Senegal e ten claro que volverá e que alí morrerá. Mentres tanto, o pobo de Artea está ilusionado coa cooperativa agraria dos migrantes.

Eu creo que a maioría de nós non pensamos aquí que os negros non debían saír da selva, temos máis respecto que iso, pero cando vemos ao negro, sobre todo si é un vendedor de rúa, vemos ao pobre, ao pobre, ao pobre, case ao esmoleiro, e non queremos problemas nin sentimos moi pouco á altura de darlles a axuda, a ver si preocúpannos os servizos sociais, porque nós tamén temos as necesidades. O egoísmo de sempre dos seres humanos.

Libros como este lémbrannos que o novo colonialismo europeo segue vixente, e iso seguirá creando migrantes, e que todos somos en parte responsables, máis autoridades pero tamén inautoridades, e que como seres humanos deste único planeta non sempre podemos mirar cara a outro lado.

Desexámoslle a Pape Niang que viva ben aquí e que volva orgulloso á comunidade wolof.

Pako Sudupe

Escritor