Lonxe están os tempos en que falabamos do coronavirus e riámonos/riámosnos. Moitas cousas cambiaron desde principios de ano, cando a expansión da pandemia acelerou a crise capitalista, xa estabilizada. Tomando a nosa saúde como pretexto, os Estados que constitúen o instrumento da burguesía aplicaron medidas políticas autoritarias, adecuando noso día a día ao ritmo que lles é necesario. Ver a decisión deste segundo confinamento non é máis que ver que en lugar de garantir a saúde dos traballadores, os propietarios do gran capital preferiron asegurar a acumulación das súas ganancias, seguindo a produción. Para iso, a clase traballadora que explota vese obrigada a ir ao traballo, xa que a sede da taxa de ganancia excede a saúde do proletariado.

Os tempos de crises supoñen unha profunda reestruturación da sociedade. Para que a burguesía conserve a súa capacidade de acumulación, é necesario acelerar a explotación do traballo. O toque de queda, os confinamentos e, en xeral, outras medidas restritivas para o control social non se poden entender nin loitar fóra deste contexto. Esta ofensiva capitalista deu lugar a dous fenómenos: a extensión do empobrecimiento xeral e a violación das liberdades civís e políticas.

En canto ao empobrecimiento, a desarticulación da clase media había comezado antes da crise sanitaria, no contexto da crise xeral do capitalismo. Unha serie de dereitos e comodidades que se adquiriron no estado do benestar tras a segunda guerra mundial vanse desvanecendo paulatinamente —por exemplo, a través da reforma das reservas, as autoridades pretenden eliminar algúns destes logros sociais, aumentando a explotación dos traballadores e desestabilizando as súas condicións de vida—. Deste xeito, unha masa ancha se proletariza máis, xa que non pode manter o seu nivel de vida anterior, mentres que a outra, querendo manter a súa vida anterior, convértese en cómplice da ofensiva burguesa. Por exemplo, moitos membros da clase media han tendido a man á política institucional, en lugar de promover unha organización que garanta o benestar dos e as traballadoras. É dicir, a crise capitalista e os cambios no contexto do seu COVID-19 supoñen profundar na brecha entre as dúas clases antagónicas. Por unha banda, hai políticos profesionais, capital financeiro e grandes empresarios, é dicir, dirixentes dun modelo de produción capitalista que domina o mundo. Doutra banda, a clase obreira que, sendo maioritaria, debe someterse ás decisións duns poucos. Con todo, este fenómeno xeneralizado do empobrecimiento non se estende unicamente ao ámbito económico. E é que, como o empobrecimiento supón unha perda de recursos, leva ao traballador a tomar unha opción de vida concreta, afastándose das liberdades e converténdose nun suxeito limitado. A pobreza e a falta de liberdade son dúas caras dunha mesma moeda.

Ademais, a burguesía arrebata ao traballador todas as súas capacidades revolucionarias e organizativas, xa que neste vulto os medios tomados violan as liberdades políticas. Co toque de queda ou mediante o confinamento, a liberdade de reunión quedou claramente limitada, o que eliminou a posibilidade de levar adiante o traballo político, obstaculizando a execución da organización proletaria. A práctica da política véndesenos como un acto criminal a quen queremos organizala fóra das institucións públicas capitalistas, pisando o dereito á expresión e á reunión. Exemplo diso serían as ameazas aos xornalistas da lei francesa que está no camiño de prohibir a difusión de imaxes e vídeos da forza policial, así como as condenas de cárcere ou de identificación nas mobilizacións.

As nosas liberdades civís tamén son excluídas neste momento: o dereito a moverse é restrinxido e o control social ampliado, coa coacción dos certificados e a presenza constante da forza policial, tanto na vía como na fronteira. Chegaron a establecementos hostaleiros e comercios “innecesarios” e quitaron os espazos que tiñamos para socializarnos, alimentando a distancia social entre nós. É evidente que hai que actuar contra a pandemia, pero as medidas que se adoptaron non protexen a saúde, senón que pisan á clase traballadora, xerando carencias físicas e psicolóxicas. Por exemplo, —salvo que teña o dato de Ipar Euskal Herria— o número de depresións no Estado francés multiplicouse desde setembro.

Mesmo nesta grave situación, é lexítimo reivindicar a saúde para todos e todas, así como a garantía das liberdades e dereitos fundamentais. Estender a saúde a todas as persoas supón a garantía duns dereitos fundamentais e debemos seguir reivindicando firmemente a defensa das nosas liberdades, á marxe das medidas e leis que nos impoñen, porque a liberdade real é a emancipación do proletariado. É imprescindible parar a ditadura da burguesía na que vivimos para que a acumulación de capital non controle a nosa vida, por encima da nosa saúde, liberdade e necesidades básicas. Por iso, lonxe de ser utopía a unión da clase obreira, este modelo de produción capitalista debería ser o papel de todo o oprimido para que o proletariado desenvólvase como suxeito político e revolucionario, abrindo o camiño á organización de clases.

*Elixabet Etxandi Goienetxe

É membro do GKS de Iparralde