As sociedades de Sudamérica e Centroamérica presentan profundas desigualdades socioeconómicas, xurdidas na época do colonialismo e reformadas nos procesos de modernización capitalista do século XX. Na década de 1980, o “mundo” optou por unha clara orientación ideolóxica fronte á crise de entón: o neoliberalismo. Co obxectivo de atraer capitais, o neoliberalismo chegou da man das privatizacións masivas do sector público e recortou o chamado Estado do benestar para dar resposta ao déficit. O que sucedeu despois é coñecido e hoxe en día, a nivel mundial, pagamos con fartura as consecuencias do desmantelamento do sector público: as desigualdades económicas máis extremas que se produciron desde a primeira guerra mundial.

Unha das súas caras máis crúas produciuse en Sudamérica e Centroamérica. O descenso da demanda nos países industrializados afundiu o prezo das materias primas e o aumento dos tipos de interese aumentou a fuga de capitais de sur a norte, aumentando o verdadeiro tipo de interese da débeda.

A nova fase do capitalismo actual ha destruído na maioría dos casos os sistemas públicos que antes estaban danados. A proba máis evidente diso podémola ver nos sistemas de saúde.

 

 

 

 

E agora, coronavirus

Segundo a Organización Panamericana da Saúde, o 30% dos 630 millóns de persoas que viven en Sudamérica e Centroamérica non teñen acceso a atención sanitaria por razóns económicas. Tendo en conta a todos os países, a media de investimento en saúde pública en Europa é da metade. Só Cuba sitúase á vez do gasto dos países europeos, o 10,6% do Produto Interior Bruto (PIB). Por exemplo, no Estado español a porcentaxe é do 8%.

Neste contexto, a pandemia do coronavirus estendeuse a todo o mundo, así como a toda América, pondo ante o espello as estruturas dos estados de todos os países e, especialmente, as do sistema sanitario.

En Europa está a verse unha longa lista de carencias que deixou esta pandemia, nos sistemas sanitarios que, supostamente, están en niveis altos en todos os rankings, como Italia, España ou Osakidetza. Nos casos de América do Sur e Centroamérica, nos estados onde os gobernos neoliberais han diminuído unha e outra vez, é imprescindible reforzar o músculo público para afrontar o reto. E iso supón un investimento e, en consecuencia, un aumento da débeda para atender adecuadamente aos pacientes, pondo o foco no sector máis incerto da sociedade.

Quen debe aumentar a súa débeda?

A débeda externa dos países de Sudamérica e Centroamérica sitúase no 43,2% do seu Produto Interior Bruto. A dependencia económica dos estados co Fondo Monetario Internacional, o Banco Mundial, o Banco Americano de Desenvolvemento e outras organizacións internacionais é enorme.

Por tanto, a pregunta é clara. Para facer fronte á pandemia, é lexítimo pedir a estes países que fagan políticas eficaces en saúde pública, pero sen deixar de pagar as enormes cotas da débeda externa? Priorizar a saúde dos cidadáns ou continuar alimentando débeda inxusta a maioría das veces?

Campaña de falta de pagamento de débeda en marcha

O Centro Estratéxico de Xeopolítica (CELAG) de América Latina puxo en marcha unha campaña de condonación da débeda externa de América Latina e Centroamérica. Comezou a conseguir un millón de firmas como medida imprescindible para facer fronte á "emerxencia sanitaria e a crise económica que se derivou". As peticións, entre outras moitas, xa foron asinadas por expresidentes de diversos países, como Dilma Rousseff (Brasil), Luís Guillermo Solis (Costa Rica), Gustavo Petro e Ernesto Samper (Colombia), Fernando Lugo (Paraguai), Evo Morales e Álvaro García Linera (Ecuador), así como José Luya.

Din que perdoar a débeda externa é unha medida que se utilizou noutros momentos históricos, como as guerras, as enfermidades ou as pandemias. Un dos exemplos máis coñecidos é a época posterior á destrución de Alemaña durante a Segunda Guerra Mundial. As forzas internacionais decidiron perdoar as cifras esenciais da débeda alemá, que aínda non se recuperou.

A pesar do carácter universal do Covid-19, subliñan que esta crise, como todas as crises, iluminará unha nova orde xeopolítica. Por tanto, ante tantas dificultades, “perdoar a débeda externa é tan necesario como unha acción xusta”.