O cambio chega a Polonia despois de oito anos. O partido conservador PiS obtería o maior número de votos (36,6%), nos votos dominicais, segundo as últimas sondaxes da mañá do luns, pero non sería suficiente para seguir gobernando só, nin a Confederación (6,4%) co apoio do partido libertario dereitista.

A oposición alcanzaría os mellores resultados das últimas eleccións e lograría 248 dos 460 deputados de cámara baixa Sejm. Así, si cumprísese o acordo de campaña, a Coalición Cívica de KO (31%), o Terceiro Camiño (13,5%) e Ezkerra (8,6%) do ex primeiro ministro Donald Tuski poderían envorcar o refacho conservador das dúas últimas lexislaturas, e imputar a Mateusz Morawiecki ao primeiro ministro actual.

Houbo unha forte polarización social que provocou a maior participación desde o final do sistema comunista, do 73%.

A oposición leva anos denunciando que o goberno de PiS ha erosionado a división de poderes e a democracia, nomeando xuíces, ampliando o control sobre a televisión pública e endurecendo a retórica cara aos migrantes e a comunidade LGTB.

Os partidos da oposición farán un estraño trío se conseguen unha coalición para formar un goberno. A pesar de estar na familia do PP ou Republicanos (LR) no Parlamento Europeo, o partido de Tusken desprazouse cara ao centro nos últimos anos, pero un dos seus aliados, Ezkerra, pertence á liña da democracia social e o Terceiro Camiño é a coalición dun partido do centro-dereita e os demócratas.

Tuske proclamou na campaña que, ao chegar ao poder, a Comisión Europea conseguirá desbloquear os 110.000 millóns de euros conxelados pola decadencia do Estado de dereito e resolver a división entre Varsovia e Bruxelas.

Ademais das eleccións, PiS convocou catro referendos para o mesmo día, nos que tamén recibiu o golpe. A oposición e os grupos activistas convocaron o boicot e como a participación foi do 40% non pasaron a barreira do 50%. Os críticos denunciaron que PiS utilizounos para superar os límites de gasto que se establecen nas campañas electorais —os referendos non o teñen— e que as preguntas se formularon como unha crítica á oposición.

“Es partidario de volver aumentar a idade de xubilación aos 67 anos?”, era unha das preguntas. “Es partidario de acoller a miles de inmigrantes ilegais de Oriente Próximo e África, como impón a burocracia europea?”, outro. Eran dardos lanzados á oposición, para suxerir que é o que van facer.

“Son abertzale e creo que hai que cambiar o meu país”, dixo o domingo Agata de 23 anos, na fila da rúa, engadindo que votaría a Ezkerra. Como Agata, David, de 29 anos, boicoteou tamén a catro referendos, porque estaba “moi claro” cal era a resposta que buscaba o goberno. A pesar de ser crítico coa maioría dos partidos, tiña claro que quería votar a favor da oposición.

Maggie de 60 anos rexeitou tamén catro referendos. O domingo votou por primeira vez en Polonia, xa que o sistema socialista foise a EE UU. “Non son unha persoa moi política, pero creo que o cambio de goberno beneficiaría ás pequenas empresas”, afirmou.

Agora, tanto uns como outros terán que abordar as negociacións. O presidente Andrzej Dúbida, de PiS, anunciou que ordenará ao candidato do seu partido que forme parte do Goberno, porque recibiu máis votos. Neste caso, e si o primeiro ministro de PiS, Morawiecki, non obtén os votos necesarios, poden transcorrer semanas ou meses ata que a oposición teña a quenda de constituír o Goberno.

Próxima potencia europea

Polonia cambiou moito nas últimas décadas. Segundo datos do Banco Mundial, cando en 1990 o bloque socialista disolveuse , o PIB per cápita de Ucraína (7.610$) era un 23% superior ao de Polonia (6.190$), en dólares parecidos (PPP). Para 2020, despois de quince anos na Unión Europea (UE), a de Polonia (35.300$) era un 169% superior á de Ucraína (13.100$).

Gran parte débese ao acceso a un mercado único e Polonia é o país que máis diñeiro recibiu da UE na historia desde os fondos de cohesión. En 2004, cando entrou en bloque, tiña unha taxa de paro do 19%, situándose na actualidade entre o 2 e o 3%, case o máis baixo de Europa.

Segundo datos da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico —e a prensa anglosaxoa destacouno bastante—, si abórdase o crecemento económico actual, a familia media polaca será máis rica que a do Reino Unido en lagares parecidos para 2030.

O país deu un salto importante non só no económico, senón tamén no militar. O exército foise actualizando nos últimos anos comprando un novo material punteiro a EE.UU. e Corea do Sur, e PiS anunciou que pronto terá o maior exército de terra de Europa.

Polonia é o país da UE que máis apostou por enviar axuda militar a Ucraína. Foi o primeiro en enviar jets e Morawiecki pediulle a Alemaña que “abrise os ollos” en xaneiro, esixindo permiso para enviar tanques Leopard. “Si Ucraína estivese sometida á política de defensa de Alemaña, xa non existiría”, dixo a Der Spiegel nunha entrevista.

É habitual que PiS utilice a retórica contra Alemaña. En setembro do ano pasado, o goberno pediulle que pagase 1,3 billóns de euros, alegando que nunca lle pagou os danos da Segunda Guerra Mundial. Ao longo da campaña, Donald Tuski foi recoñecido en varias ocasións como un axente alemán e varios políticos de PiS chamáronlle traidores.

Pero a relación entre Polonia e Ucraína agrávase. A pesar do acordo de Ucraína para exportar o gran de Europa coa UE, o seu catro limítrofes, incluída Polonia, prohibíronlle alegando que o trigo barato prexudicaba aos agricultores dos seus países. PiS consegue a maioría dos votos no campo, polo que non quería escorrentar aos campesiños. Segundo un estudo de Ipsos tras as eleccións de 2019, o 67% dos agricultores votou a favor de PiS.

A Ucraína anunciou a súa denuncia ante a Organización Mundial do Comercio e, tras unhas tensións diplomáticas, Polonia anunciou que non doaría máis armamento ao veciño. Con todo, desde entón houbo intentos de acougar a tensión.

Agora haberá que ver si a oposición consegue levar ás institucións o cambio que os polacos provocaron nas urnas.