Urdaibai é un símbolo da conservación da natureza, pero para quen queira vela, é evidente a fraude. Entre os piñeirais e os eucaliptos, os talleres de chatarrería, as lanzadeiras de Panpa, as augas sucias e as iniciativas destrutoras para os turistas, predominan as mentiras.

Bizkaia Maite

Bizkaia. Autzagana, en Amorebieta. Porta a Urdaibai. Aquí a estrada adopta unha forma de autoestrada. Máis arriba hai dous túneles. Carrís dobres. Previuse que se tratase dun único túnel e dúas tubaxes. Non cumpriron. Saíndo do túnel entrades na famosa Urdaibai. Benvidos ao paraíso.

O túnel tivo que ser executado en dúas fases, xa que se comezou a escavar e nun momento dado atopáronse augas dentro do monte. Foran avisados. Os técnicos dixérano. Tamén os baserritarras da zona. “Aí abaixo, as augas!” A Deputación non lles fixo caso e, adiante! Os 36 millóns de euros previstos para as obras convertéronse en 69,7 millóns en sobrecustos. Din que é habitual que nos concursos de adxudicación de obras chéguese por abaixo, recóllase o encargo da execución das obras, recóllanse os fondos e, vaia!, que eses importes non son suficientes para a execución das obras e que fai falta unha nova partida. E á administración. Benvidos ás estafas entre administracións e empresa.

Vinche onte pola mañá

Alén do túnel, obsérvanse exemplos do que os propietarios de aquí chaman “silvicultura”. Piñeirais e eucaliptos. Os donos dos piñeirais están á espera de solucións públicas, xa que se atopan enfermos de fungos. Utilizaranse pesticidas para a extracción de fungos? A resposta asubía ao vento. Ao descender a pendente a estrada estréitase. Ponte sobre a vía. O Deputado Xeral de Bizkaia dixo en numerosas ocasións: “Urdaibai está mal comunicada”. Benvidos ao mundo das mentiras.

Pobo de Muxika. Alén da liña férrea, na parte superior, o selloan Cortaderia, é dicir, a zarza de Panpa. As que en tempos raros parecíannos fermosas convertéronse en pestes desde hai moito tempo. A Deputación xa anunciou a solución en 2009. Non cumpriu a orde. En dez anos a solución vese afastada e cara. Outro problema grave que deixaron que podrezan “os nosos modelos de administración”.

E ese taller que se está convertendo en chatarra. Foi unha das fábricas máis contaminantes de Bizkaia. Despois dunha infinidade de xogadas ilegais, tiveron que pechar. "Culpables? Ecoloxistas”, moitos vos responderán. Outra mentira para o saco. Esqueceron os fumes daquela empresa, chamada Inama, que prexudicaban á saúde. En calquera caso, déuselle un empuxón a esa empresa, dicindo que as industrias son necesarias. A pregunta é, con todo, cales foron as causas da crise que vive Busturialde desde hai case corenta anos no polígono industrial, e que solucións buscáronse.

Primeira reflexión

Os límites da Reserva da Biosfera de Urdaibai non coinciden totalmente coa comarca de Busturialdea. A Deputación de Bizkaia do Franquismo deulle o nome de “Comarca Guernica-Bermeo”. No libro que publicou con este nome publicou os seus proxectos sobre a comarca. A maioría dos proxectos foron asumidos polas institucións actuais, incluída a Deputación de Bizkaia. Tanto entón como agora, o capital e os señores son as súas señoras. En Busturialdea, a crise estalou nos anos 80, e a declaración da Reserva da Biosfera non ten nada que ver con iso.

Dándollo e abríndoche

Chegastes a Gernika. Se ides a campos de fútbol e rugby veredes a depuradora de augas sucias. Sorprenderanche. Porque veredes que un gran volume do que ten que depurar vai directamente ao río. Cantos anos fai que o estableceron? Como é que non o arranxaron? Cando o arranxarán? “Unha vez finalizadas as obras do Saneamento Integral de Urdaibai”. “E iso, cando será?” Ja! Non esperes resposta. A finalización das obras de saneamento estaba prevista para o ano 2004. En calquera caso, que son quince anos de contaminación do río. A depuradora de Gernika dá e amplía o seu froito, é dicir, augas sucias sen depurar, con espuma de xabón.

Que non viñestes para os deportes e que ides ao mar? Tedes a oportunidade de deixar o coche para coller o tren ou o bus. Podedes coñecer a marxe dereita do río Oka. Pola contra, o tren levarache á mesma altura da ría que é o eixo de Urdaibai. Así poderedes ver os espazos máis protexidos da Reserva da Biosfera ocupados por especies invasoras. Ademais destas plumas, esta é a bela Baccharis halimofilia, sobre todo no outono. Para coñecer a situación podedes acudir ao Padroado da Reserva Ekoetxea. No lugar onde se necesitaba unha sala de recepción hai un restaurante e un bar, porque a gastronomía tamén forma parte do medio ambiente.

Segunda reflexión

Peor é o caso da entidade Urremendi. A que apareceu como unha organización de “desenvolvemento rural” converteuse hoxe en día nunha organización de “desenvolvemento turístico”. Na comarca multiplicáronse as residencias de agroturismo para axudar aos caseríos das zonas rurais. Para coñecer o mundo do caserío basta con achegarse á praza dos luns de Gernika. O que se mostra nos famosos luns de outubro non é un retrato da realidade local. Os luns de outubro son un escaparate de algo máis.

Cabana de Tío Tom

De novo no tren, veremos a colonia da BBK ao pasar por diante. Tío Tom quixo instalar alí a súa segunda caseta Guggenheim en 2009. O proxecto non se divulgou inmediatamente. En calquera caso, cando se lanzou a idea constituíuse a plataforma Urdaibaietz. Grazas a iso, suspendeuse a construción da segunda caseta. Cando se constituíu o segundo goberno de Urkullu, decidiu modificar o Plan Reitor de Uso e Xestión da Reserva de Urdaibai (PRUG). A plataforma Urdaibaietz, a iniciativa Zain Dezagun Urdaibai e outros colectivos e persoas demandamos o novo PCTI, que de facto permite facer case todo o que se queira na Reserva. Descoñécese a data da sentenza. O Parlamento aprobou por unanimidade a suspensión dalgúns dos seus artigos. Hai ano e medio. Esta decisión de momento non se materializou.

Que trae a auga que flúe?

Atención se vides ás praias! Grazas á Depuradora de Gernika só dúas son útiles con total garantía sanitaria: Aritzatxu de Bermeo e Ibarrangelu Laga. Noutros casos meterse á auga, responsabilidade persoal. E Mundaka, que parece ser unha das capitais do mundo do surf? Pregunte aos surfeiros que vén pola ría. O que trae a auga flúe, si, pero as augas sucias que veñen de Gernika afógano e dánano todo.

Palacio Larrinaga negro

Unha vez en Mundaka, se viñestes en coche sen o consello de vir en tren e conseguistes aparcar, que mellor que facer un paseo polo pobo. “Ño”, non esperastes ver que este palacio, que foi un dos mellores de Bizkaia, cheo de historia, non é máis que tres paredes. Se aquel que dixo “Saco a pistola de que escoito a palabra cultura”, aquí, se pronuncias palabras como cultura ou patrimonio, os que che rodean piden “outro viño!” e miran cara a un lado. Oh Palacio Larrinaga, o noso palacio negro! Es unha vergoña para o pobo.

A caricia da túa canción

Bermeo, fin da viaxe. Se esperan que neste pobo que durante séculos foi o niño do eúscaro enténdase á cidadanía falar en eúscaro, non vos queda máis remedio. Nos últimos dez anos o seu uso reduciuse á metade. Si na actualidade a porcentaxe de euskaldunes é do 88%, o uso da rúa é só do 33%.

Máis aló de Bermeo, fóra da Reserva pero neste belo espazo que se denomina biotopo, atópase San Juan de Gaztelugatxe. Dragonstone da serie ‘Xogo de Tronos’. Son miles as persoas que visitan durante o verán. Até cando vai durar esta bela contorna? Ide, mirádeo e responderédesnos.

O recuncho máis fermoso do mundo

Esta pequena crónica quedounos un pouco apocalíptica, a verdade. Segundo as webs oficiais habedes chegado a un dos recunchos máis belos do mundo. Feixe clic neles e esquéceche de todo isto. Só mencionamos algúns dos vales da marxe esquerda da ría de Urdaibai. Parece que a dereita está mellor. En calquera caso, os bosques están repletos de arriostramientos, os camiños que se deben están pechos, os núcleos rurais están cheos de chalés neorrurales e as comunicacións son escasas. Aí tampouco faltan problemas e fraudes. Pechamos esta xanela coas palabras do frade e poeta mendata Bitoriano Gandiaga.

Continúa coidando o pedrisco

sobre a base, pedras

Múltiple e Limpo.

Coidando o país

a pé, pobos,

e Maraz Diversos.

(Bitoriano Gandiaga)

* Edorta Jimenez e Erroxeli Ojinaga son militantes do grupo Zain Dezagun Urdaibai

Este artigo foi publicado na revista 'Hordago-O Salto' e trouxémolo coa licenza CC by-sa a ARGIA