Para empezar, subliñou que a festa de Olentzero non é a dos nenos, senón a dos mozos, unha festa para organizarse e gozar con certa autonomía. Ao final di o mesmo en Zanpantzar.

Olentzero tronco e home

Aranburu sinala que en torno ao solsticio de inverno hai moitas características universais, como o exceso de comida ou os ritos ao redor do lume de casa. O máis estendido e que durou até os nosos días é o do tronco de Nadal: sukilero, a tronca, o tió, a toza, o tronc, chócaa, a rabasa... As denominacións máis utilizadas en eúscaro foron subilero, sukilero, baztarre, tronco de Olentzero ou un pico de Onantzaro. A conexión do tronco co Olentzero é notable.

Doutra banda, os vellos testemuños do Olentzero antropomorfo ou humanoide aparecen no noroeste de Navarra: Lesaka, Goizueta, Larraun, Arakil... e en Gipuzkoa entre Zarautz e Irun.

E Zanpantzar?

Aranburu fai un repaso ás descricións do Olentzero realizadas por Pío Baroja. Sinala que a identidade primitiva de Olentzero é anterior ao cristianismo e chama a atención que Baroja teña a Francia como país de orixe do Olentzero. Baroja fala de Ipar Euskal Herria e fala sobre o xigante de palla; The Golden Bough: Na Study in Magic and Religion (Corno de Ouro: análise da maxia e a relixión) (1890) Frazer recolleuno en solsticios e na primavera con boneca que arde por Europa. As festas de Nadal e Entroido estarían, por tanto, vinculadas ao solsticio de inverno, expondo a tensión entre o inverno e a primavera. Nesta época destacan as recollidas de fragmentos de mozos, entre eles o de Olentzero.

O investigador folklórico Thierry Truffaut publicou en 2011 un estudo sobre as tradicións dos entroidos de Lapurdi. Recolleu testemuños de máis de 40 localidades, festas, música, e os datos dos seus traxes, acompañados de fotografías e vídeos. Desde o século XVI documéntase que Saint-Pansard ou Zanpantzar (Santo Tríptico) paséase, xulga e condena ao lume como símbolo do fin da época de prosperidade e do comezo da abstinencia, é dicir, comeza a coresma.

A responsabilidade de organizar a festa tíñana os mozos solteiros, Truffaut vea como un rito de paso. A través da lectura da súa obra, Aranburu ve con facilidade a similitude de Olentzero e Zanpantzar tanto na forma como na identidade.

Artigo: Olentzero, síntese e suxestión (Mikel Aranburu Urtasun, Soinuberri 14, 409-435 páxs.)

Resumo: Olentzero é Saint-Pansard /Zanpantzar? (Mikel Aranburu Urtasun, Euskonews núm. 756, 2020-12-17 / 2021-01-20)