Os fondos Next Generation sacudiron os Pireneos dando luz verde á telecabina Astun-Candanchú-Formigal. A Plataforma para a Defensa dos Montes de Aragón critica que a infraestrutura carece de sentido nun escenario de cambio climático, reivindica a protección do Val de Roya [Canle Roya] que o prexudica.

Onte aínda estabamos a celebrar que grazas á parálise da pandemia conseguimos atrasar o Overshoot Day, o día que marca que o planeta esgota os recursos que pode xerar nun ano e que o consumo é excesivo. E ao día seguinte atopamos os fondos Next Generation da Unión Europea reforzando o expansionismo capitalista, base da nosa economía.

Xa apareceu un dos primeiros proxectos que pretende unir as estacións de esquí de Astun, Candanchú e Formigal nos Pireneos de Huesca cunha gran telecabina, cun investimento de 26 millóns de euros, que define “un proxecto absurdo” aos membros da Plataforma de Defensa dos Montes de Aragón, Paco Iturbe. En total, a nova infraestrutura de oito quilómetros atravesará o emblemático Val de Roya, a pesar de que os grupos ecoloxistas han cuestionado que as intencións coincidan cos criterios de sustentabilidade establecidos pola Unión Europea: “Con que obxectivo exponse agora esta telecabina cando realmente deberiamos estudar como remodelar todas as estacións de esquí, porque non haberá neve nun par de décadas?”.

Os Pireneos aragoneses, así como moitas estacións españolas [e europeas], ofrecen nos últimos tempos unha superficie esquiable que non supera o 30% da superficie total. Por exemplo, Formigal abriu o 2 de decembro con só 30 quilómetros, cun total de 137 quilómetros. Ademais, a empresa mixta Aramón, que xestiona nos Pireneos Formigal e Cerler e Teruel Javalambre e Valdelinares, explica na súa web que as pistas de esquí están abertas grazas a 1.250 canóns de neve, adaptados artificialmente a máis de 115 quilómetros.

Pero ademais é outro motivo para cuestionar o novo proxecto. De feito, aínda que Formigal é de propiedade mixta (participada a partes iguais polo Goberno de Aragón e Ibercaja), Astun e Candanchu son privados. Iturbe denunciou que “é decepcionante ver que nestas rexións non hai diñeiro para servizos, como escolas, pero si están dispostos a destinar millóns de euros públicos a beneficios privados”.

En canto á propiedade, Candanchu pasou por moitas mans (algunhas levan os apelidos Alierta ou Yarza, os mesmos apelidos que o ex presidente executivo de Telefónica e o editor de Heraldo de Aragón, curiosamente) e analizouse a posibilidade de volver a mans da compañía mixta Aramón. No caso dos pesados, a maioría dos accionistas (95,60%) pertencen á empresa Parque Residencial Miraflores, baseada en investimentos inmobiliarios e obras públicas. Destacaría no consello de administración da Estación Invernal Val de Astún como se repite o mesmo apelido: o presidente é Jesús Santacruz Guajardo, o vicepresidente Construcións Santacruz e os conselleiros Rafael Santacruz Branco, Antonio Santacruz Hedo e María Pilar Santacruz Guajardo. En canto á actividade dos pesados, chama a atención a súa última evolución no mercado, que alcanzou os 7,5 millóns de euros en 2020 e os 3 millóns en 2021.

Hai mercado para máis infraestruturas?

Si quérese entender por que este novo investimento exponse antes da análise de mercado dun sector que xa non se está expandindo, xa que Aramón recoñeceu que o número de esquiadores das últimas tempadas estabilizouse en 1,2 millóns, merece a pena mirar un pequeno pero influente campo da política aragonesa, o PAR Partido Aragonés. É certo que as administracións promotoras de telecabina, a Mancomunidade do Alto Val de Aragón e a Deputación de Huesca, están en mans do PSOE, pero o certo é que calquera grandeza que circule pola Comunidade Autónoma de Aragón sempre ten o sabor de partido PAR. Grazas a ser unha partido clave que saiba gobernar como un co outro e a querer calquera pelotazo de diñeiro público, a achega do PAR á política autonómica nunca é fiscalizar os principais partidos como o PP ou o PSOE, senón arroxar aínda máis gasolina a calquera suri.

Apuntade o nome do actual presidente de PAR, Arturo Aliaga. A conselleira de Industria, Comercio e Turismo, cando o executivo de Marcelino Iglesias tratou de impulsar a Gran Escala [macroproyecto de lecer], tolemia proxectada en Monegros que supostamente debía abandonar As Veigas pequenas. Ademais, Aliaga é a alma mater da empresa pública Motorland: a construción deste circuíto de velocidade de Alcañiz custou 80 millóns de euros e na actualidade a súa principal misión é organizar unha única competición de certo prestixio, o Gran Premio de Aragón de motociclismo… que en abril de 2022 pediu 25 millóns de euros máis de diñeiro público para garantir edicións até 2026. Na actualidade, Arturo Aliaga é vicepresidente do goberno autonómico aragonés e membro do consello de administración da compañía mixta de Aramón tras as manobras realizadas en agosto de 2020 para ocupar a cadeira de José Luís Soro da Chunta Aragonesista.

As recentes declaracións de Aliaga sobre a telecabina pon de manifesto a esencia deste propósito faraónico. Turismo de Aragón sinalou nunha nota que o obxectivo é que a rede de pistas de esquí de Aragón compita con zonas europeas de alto nivel. Si até agora viviu o sector da neve dos Pireneos aragoneses ao amparo do Grandvalira do Principado de Andorra, a maior pista de esquí do sur de Europa, con máis de 300 quilómetros esquiables. Algúns soñan con que si o proxecto de conexión entre Astun, Candanchú e Formigal saíse adiante, os Pireneos de Huesca superarían a fama de Grandvalira, equiparándose aos Alpes.

Historicamente, PAR e a Chunta Aragonesista, agora socios do goberno autonómico, enfrontáronse á vontade de reforzar o turismo de neve. O presidente de Chunta, Joaquín Palacín, afirmou que o seu partido está en contra deste tipo de proxectos: “Deberiamos pedir que se repartan mellor as axudas europeas, porque é inaceptable que dos 33 millóns que recibirá Aragón dos fondos Next Generation, 26 destínense a esta obra faraónica e insoportable”. Palacín tamén sinalou que “no contexto do cambio climático este proxecto non ten ningún sentido”. E pide que se orienten os investimentos turísticos á progresiva reconversión do sector da neve. Por outra banda, tanto el como Iturbe reivindicaron a gran dimensión ambiental e paisaxística do Val de Roya, hoxe practicamente intacta. De feito, todos os que se opoñen á telecabina demandan a regulación e protección desta rexión, recibindo unha demanda que provén dos anos de transición.

Vantaxes e casualidades do telecabina

Un proxecto deste tipo non atopa ningún problema presentándoo nun medio rural sen oportunidades laborais. Creará riqueza e emprego, así o dixeron reiteradamente. Ademais da Deputación de Huesca e a Mancomunidade do Alto Val de Aragón promotoras do proxecto, a infraestrutura xa recibiu o apoio dalgún dos concellos afectados, o de Canfrance. En declaracións realizadas en Radio Huesca, o alcalde Fernando Sánchez indicaba que se trataba de “unha grandísima noticia”. Na denominada economía da neve, as estacións de esquí de Aragón (incluíndo Javalambre e Valdelinares de Teruel) empregan directamente a preto de 1.200 persoas e a uns 13.000 indirectamente. Iso si, máis da metade dos contratos de traballo son provisionais e só cobren, no mellor, o período de novembro a abril.

Neste tipo de zonas restrinxidas que sufriron unha longa exclusión por parte do poder, é difícil xestionar proxectos nos que o diñeiro, o traballo e o poder territorial son importantes. De momento, o debate tensouse cun dos que parecen suceder por casualidade nas obras públicas españolas. O martes 13 e o martes 13 de decembro, a Plataforma para a Defensa dos Montes de Aragón, en contra do proxecto, introduciu no rexistro unha carta ao ministro Reyes Maroto, o mesmo día, en poder dos que tamén foron propietarios de Candanchú, anunciou con gran titular que unha estación de esquí adxudicaríase a principios de 2023. Precisamente estes días.