Norenak ote dira munduaren akabuko uharteak?
Gurutzegramen zaletuek –eta beste inork gutxik– ezagutu ohi dute Txagos uhartediaren izena. Irla haietan handiena, Diego Garcia, aipatzen bada, gehixeago izango ginateke aditzera dugunak: ospea –ez batere gozoa– lortu du bertan dagoen base militar estatubatuarrak, besteak beste, Irailaren 11koen ondoren atxilo islamisten “zulo beltza” izateagatik. Handik urruti gabe (esate bat da, edonondik urruti baitago paraje hura) izango da itsaspean Osama bin Ladenen gorpua.
Berriketa usatuxea zen garai batean batzuon artean zein kontinenteri ote zegokion Diego Garcia irla: Asiari (Maldivak 1.225 kilometrora dituelako; eta kontinentea bera, Indian, 1.775era), ala Afrikari (Seychelleak 1.775 kilometrora dituelako; eta kontinentea, Somalian, 2.850era). Erantzun “zuzena”, noski, zen Ipar Amerikakoa zela, Baseko estatubatuarrak (3.000 baino gehiago), eta ofizialki irlaren “jabe” liratekeen britainiarren ordezkari bakan batzuk besterik ez direlako bizi bertan.
Ez zen hala, ordea, duela 70 urte. Orduan, Indiako Ozeanoko Britainiar Lurraldearen manupekoak ziren Txagos irletan... txagostarrak bizi ziren. Gutxi ziren, pare bat mila, baina bertakoak ziren, aspaldiko belaunaldietatik gainera. Txagosko kreolea hitz egiten zuten, eta biziraupeneko nekazaritza eta arrantzatik bizi ziren.
Bada, 1960ko hamarkadan, jende hura guztia, salbuespenik gabe, hartu eta deportatu egin zuen aginte kolonial ingelesak. Milaka kilometrora erbesteratu ere: Maurizio eta Seychelles irletara eta afrikar kontinentera. Aziendak, zakurrak eta gainerakoak bertan akabatu zituzten. Irlak “hutsik” geratu behar zuten AEBen eskuetan jartzeko, haiek beren basea eraiki zezaten. Han jarraitzen du 50 urte igaro ondoren.
Deportatuek eta, honezkero, haien ondorengoek, ahalak eta bi egin dituzte ahal izan duten esparru bakarrean: auzitegietan. Britainiarretan lehendabizi, nazioartekoetan gero, Nazio Batuetan azkenik. Alde guztietan eman zaie arrazoia eta aitortu zaie etxera itzultzeko eskubidea. Baina alferrik.
Okupatzaileen azken txilinbuelta da Txagos irlen subiranotasuna 2.000 kilometro baino gehiagora dagoen Mauriziori “itzultzea”..., 1814ko Parisko Tratatuari (bai, Napoleonen gerraren amaierakoari) men eginez; baina txagostarren eskubidea mauriziarren iritziaren mende utzita. Eta, hara, Txagos uharteak ehun urterako okupatzaileei errentan lagaz. Beraz, txagostarrek erbestean jarraituko dute eta baseak Diego Garcian.
Hor baitago koska. Gerra Hotzaren garaian zio batzuengatik, “War On Terror”-aren garaian garaiko motiboengatik, eta orain Estrategia Indo Pazifikoa dela eta, munduaren akabuan dagoen base hark asko balio du.
Washington (EE.UU.), 1807. A Constitución estadounidense prohibiu o tráfico transatlántico de escravos. Isto non significa que a escravitude sexa abolida, senón que a fonte principal dos escravos interrompeuse. Así, as mulleres escravas convertéronse na única maneira de... [+]
Non é casualidade que o Día da Hispanidade, o da Garda Civil e a Virxe do Alicerce coincidisen nesa data. O tres representan estruturas opresoras (estatua, exército e igrexa). Doutra banda, hai resistencia indíxena e poboación represaliada polo Estado español a través dos... [+]
Desde a Montaña de Navarra, miles de persoas tomaron rumbo a América no século XIX para sobrevivir no pastoreo ou noutros quefaceres. A historiadora Raquel Idoate recupera na súa tese a historia duns 4.000 deles: como se fixo a viaxe, en que se investiron, papeis sobre a... [+]
Estamos no territorio máis industrializado do País Vasco, a Marxe Esquerda do Ibaizabal, ou a Ría de Bilbao, si quérese. Aquí as chemineas ordenárano unha vez. Pero para alimentalos non só utilizouse o carbón, senón tamén a suor de miles de traballadores, e máis... [+]
A épica constrúese sobre as vidas de moitos homes e coñecer iso fai máis madura á sociedade”. A escritora Bibiana Candia ten razón. En Azucre (Pebidas de Cabaza, 2021) cóntanos a traxedia dos migrantes esclavizados galegos do século XIX, pero esa historia sería a... [+]
A pesar da pel negra e o cabelo rizado, seguían sendo homes invencibles, coa intelixencia e o resentimento dos seres humanos”. Así escribiu sobre os escravos CRL James no libro Jakobino Beltzak, que narra con mestría a revolución de Haití. Tantas brutalidades, torturas e... [+]
Si consegues escapar da multitude de turistas e mirar desde a varanda da Cuncha até o peirao donostiarra, quizá a imaxinación acompáñeche na época na que foi unha intensa cidade comercial mariña, na que a banda sonora das gaivotas acompañarache. Talvez mergullar nunha... [+]
