Co obxectivo de ser obxectivo, facendo fincapé nos movementos significativos que existiron dentro do goberno presidido polo señor Pedro Sánchez, e ante os obxectivos que puxo de manifesto a firma do decreto de últimas decisións, gustaríame facer públicas algunhas ideas que queren ser claras. En sintonía coa sociedade que mostra a súa indignación interior nas rúas, ante o silencio duns e o aplauso doutros.

Aquí en Euskal Herria, si falamos de futuro, o que estamos a escoitar no Parlamento de Madrid é outra cousa. Aínda que os orzamentos sexan "hoxe" a chave da Moncloa, para outros, ao longo dos anos, non poden superar a crise que provocou o cesamento da actividade militar de ETA. Non entenden, non queren entendelo, que nos enfronta a unha nova realidade, á sociedade e á clase política. Con todo, vemos a mesma actitude que hai trece anos, o enfrontamento directo.

Peor aínda, fálase doutra cousa. Trátase de situar o foco do debate na inquietude institucional, e non só en Madrid. Ese é o obxectivo dos insultos e provocacións que se escoitan no Parlamento de Vitoria-Gasteiz.

Eu creo que non poden tragar a angustia do medo. Nós si, pero ninguén máis ten tregua, porque a memoria escolle —segundo conveña— o que quere ocultar ou esquecer.

Os mapas creados polo impulso dos "sistemas democráticos" derivados dos colonialismos non son intocables nin no Estado español nin en Europa. Dúas comunidades distintas e antagónicas, cada unha buscando os seus dereitos políticos como é lexítimo, o conflito —non sempre— se resolveu moitas veces coa división. Por iso, si a principios do século XX Europa estaba formada por 24 estados independentes, hoxe ten 47. Hai que ter en conta que, nas dúas últimas décadas, son dezaseis os novos estados que se formaron.

Porque non só coa participación no campo político resólvese o problema democrático, senón que se garante o camiño para a realización de todos os proxectos.

Xa o sei, "agora" vén o resarcimiento, sempre hai unha compensación, e no Estado español trátase de renunciar á inviolabilidad da Constitución. Temos que presentar propostas para transformar a Constitución, porque si non, como vimos até agora, calquera solución, de face ao futuro, non vai supor máis que o fracaso de que unha parte venza á outra.

A propia historia móstranos a clave de fondo que emerxeu desde Madrid cada vez que se abordou un proceso negociador para pór en vías de solución o que se chamou "conflito vasco". É dicir, que a democratización inconclusa do Estado español baseouse na defensa firme dun erro, na defensa da "suposta" intangibilidad constitucional.

O futuro dunha comunidade política non pode basearse fríamente en tabús de suposta conveniencia. Nin sequera aproveitando a debilidade temporal da Moncloa. Os acontecementos futuros serían realmente fráxiles si non fosen máis que a vontade duns poucos responsables. Non serve de nada si a vontade política non se basea en desenvolvementos profundos e duradeiros. Entre outros aspectos, a evolución e o recoñecemento do dereito.

Dáme igual por parte da CAV ou en Navarra. Dáme igual o PNV ou Geroa Bai. Non só neste momento, senón que lin e escoitado moitas veces a dirixentes de varias xeracións de organizacións abertzales que o seu obxectivo é a liberdade de Euskal Herria, tamén ao propio Urkullu.

Se nun principio non podo pór en dúbida a miña posición nese obxectivo, confeso que me parece bastante inverosímil apostar por ese obxectivo uníndome a forzas políticas españolas como o PSOE.

Quizá algúns digan que non estamos no momento axeitado para subliñar este tipo de situacións. Coñézoos, sei quen son, quen non os coñece? Para os que queren liberar a Euskal Herria, a liberdade ten un único significado.

Do mesmo xeito que antes estaba coa praxe de ser libre, creo que tamén hai que concretar ser abertzale. Ser abertzale, porque non é alguén que se recolla nun Estatuto e garanta os intereses que ampara o convenio. Ser abertzale é outra cousa.

Entendo, o contido desta reflexión xera este tipo de preguntas. Como vemos unha e outra vez, pode a democracia española, tan pouco adestrada, ter —algunha vez— tanta fortaleza como a que o británico expresou en Irlanda? Satisfai as derivadas do antigo réxime? Dito con máis claridade, manterá todo o que a nova transición que a situación require?

A pesar de que pasou moito tempo, lembro os movementos do señor Carod Rovira "fóra de guión", que, a través de ERC, sacou á rúa o debate do Estatut e ofreceu aos cataláns a oportunidade de expresar a súa forza respecto diso.

As cousas cambiaron moito, os abertzales están "picoteando" e o que entón activou "os mecanismos de axuda mutua", é dicir, CIU, onde está? Todo iso é historia, e sempre foi así.

Cando se vai a terminar o traballo que se está lendo, creo que pode ser o momento axeitado, cunha longa mirada a todo o tráfico que se veu facendo até agora, para recoñecer que unha nación debería obter a súa liberdade sen derramarse unha pinga de sangue.

Aquí, no territorio de Euskal Herria, nin uns nin outros viñemos aquí, e todos nos coñecemos. A historia demostra —para os que queren aprender— que ninguén elixiu o camiño correcto “sempre”, e é certo, pero estamos a aprender a corrixir erros.

Incluso facendo uso de medios pacíficos, con todas as súas forzas morais e reivindicando dereitos recoñecidos internacionalmente. A todo iso, engadindo a vontade maioritaria da sociedade vasca, abriremos as portas.

E agora, que resposta correspóndelle ao titular?

Josu Iraeta, escritor