A brecha da sociedade de benestar que forxou a nosa vida lévanos á crise dos psiquismos humanos que a sustentaban. A crise dos psicismos (S. Bauman) está a producirse nun mundo líquido, xunto coa vivencia de risco e enfermidades (tensións, ansiedade ou depresión) que aumentou a pandemia. O crecemento da riqueza material no punto de mira é a crise dun patrón de civilización que mostra un maior crecemento e a necesidade de facer máis diñeiro; o declive do sistema de benestar que levou a cabo unha vida de explotación desmesurada dos recursos materiais. Velaquí que o insaciable desexo dese psiquismo radicaba nun crecemento ilimitado. Cando os indicadores de satisfacción dos consumidores tras a pandemia quererían confirmar o crecemento deste benestar, o presunto benestar viuse gretado cando puidemos confirmar que se está desenvolvendo con malestar psíquico e máis enfermidade.

Ao parecer, o desexo de adquirir indefinidamente a riqueza material do crecemento do hiper viña compensar o afundimento masivo e crecente dos ecosistemas mundiais. A contradición estribaba en que o sistema produtivo global, necesario nun crecemento sostido, viña chocando cos límites da biosfera e os signos de esgotamento. Esta é a base da crise sistémica que vivimos.

Hoxe en día, debería preverse a posibilidade de sementar os flejes máis axeitados entre as preocupacións pedagóxicas, como non, fóra da mercantilización do sistema que considera ao individuo como mercante ou cliente, para poder construír relacións máis poderosas desde a sociedade/escola e para poder desenvolver unha cultura de acollida e benestar. É dicir, tan importante como un bo sistema educativo é poder construír unha sociedade educadora que faga fronte á crise sistémica.

A escola é unha organización produtora, produtora da subjetividad humana. Produtor fundamental de coñecementos, representacións, prácticas, pensamentos, opinións, experiencias, subjetividades. Por tanto, todos os axentes educativos deberán pensar e repensar de forma permanente o que estamos a producir e para que, aproveitando non só o coñecemento e os espazos de aprendizaxe eficaces, senón tamén a oportunidade de crear críticos e significativos. Ante a crise sistémica que estamos a vivir, o papel fundamental da escola actual é tomar conciencia e traballar para crear outro suxeito. Nun mundo de pouca seguridade e madurez para a produción de novas identidades, desde a escola afróntase a esixencia dunha adaptación permanente para o desenvolvemento das características culturais e lingüísticas de cada lugar nas novas xeracións. O desenvolvemento dos flejes máis axeitados (nosos propios) en canto a bases emocionais, valores e relacións será fundamental para que o suxeito non se desprace.

Xa vivimos nunha época de moita incerteza. A sociedade de riscos na que vivimos Ou.Beck, provoca sistematicamente catástrofes, fainos máis necesaria que nunca unha transición socio-ecolóxica que limite o progresivo afundimento dos ecosistemas. A estas alturas, o cambio social debe ser entendido desde a lóxica da educación e desde a lóxica da educación. Da mesma maneira que vive a sociedade, educará aos seus adolescentes e adolescentes. Educaremos como vivimos. Na sociedade da incerteza, a subjetividad humana converterase na clave para construír o futuro.

No que se refire á innovación e a mellora na educación permanente, a pregunta fundamental é a seguinte: Que pobo e sociedade queremos para as próximas xeracións? A que fillos deixamos este mundo? O modelo social que imos priorizar para o futuro próximo esixe hoxe un sistema educativo á súa medida. Si na escola só traballamos no traballo de reprodución social, que cambios espéranse diso? Na conxuntura de reconducir o tecido socioeconómico do noso país, os límites e os problemas da educación non se resolverán só con medidas técnicas e paradigmas pedagóxicos. A transformación da educación esíxenos un cambio nas novas coordenadas da cultura social cara a un futuro máis viable, que priorice a calidade de vida e estea máis disposto a cambiar as formas de vida.

Haberá que crear persoas dispostas a reformular o actual modelo de desenvolvemento, non tan adaptadas ás estruturas sociais e produtivas, senón que desenvolvan e aprecien o pensamento crítico e a autonomía. A creatividade, a innovación, a motivación, o traballo en equipo, a capacidade de acción, o arraigamento da cidadanía de mañá son imprescindibles si desenvólvese desde as características lingüísticas e culturais de cada lugar; cidadáns e cidadás con autonomía e pensamento crítico desenvolvido, cunha conciencia socio-ecolóxica leal. O sistema educativo pode resultar de gran axuda nesta encrucillada de crise sistémica para avanzar cara ao noso destino como pobo. É dicir, deberiamos pensar a opción por unha ou outra forma de educación en función dos obxectivos que ten Euskal Herria. En definitiva, a educación dos nosos mozos deberá ser entendida baixo ese obxectivo, non tanto en función de variables alleas ao mesmo. Mire, a nosa capacidade educativa é un recurso poderoso na esperanza de mellorar a sociedade vasca e as súas condicións de vida, no camiño da creación doutro suxeito.

Con todo, si non proporcionamos unha muleta axeitada para desenvolver outras formas de vida a través da educación, a construción da nosa identidade farana outros e, sobre todo, o sistema global de mercado. A articulación identitaria comunitaria tras a pandemia vai ser decisiva, a capacidade da escola para utilizar a pedagoxía crítica. Porque basear as individualidades no consumismo sería un erro demasiado grande, porque, a pesar de todo o contrario, debemos favorecer o carácter interno dos nosos mozos, en relación cos proxectos comunitarios máis estimulantes e o interese colectivo.