Seguramente o de hoxe foi unha casualidade, unha excepción. Polo menos iso é o que quero pensar. Asistín co meu fillo ás consultas externas do Hospital Universitario de Álava, revisión do oftalmólogo. Inmediatamente despois de entrar, tentamos coller o ticket da quenda nunha das máquinas de cita. Daba erro. A máquina convídanos a ir ao mostrador. Tentámolo noutra máquina e a mesma resposta. Nun terceiro, pero igual. Desesperada, dirixímonos ao mostrador e, mentres esperabamos, conscientes de que os demais usuarios estaban a obter os tickets con total normalidade, volvo ás máquinas para facer un cuarto intento. Pregunteille a un traballador de alí e respondeume, en castelán, para tentar na máquina que tiñamos á beira. Esta vez si. No cuarto, conseguín o ticket. O idioma da máquina era o castelán. Non seleccionei EUS. En castelán, o primeiro intento deume o ticket.

Subimos ao segundo piso e sentámonos na sala de espera. Mirei a pantalla Ziten e escoitei a chamada da seguinte consulta por megafonía. “ADT cero, cero, catro; consulta douscentos dezanove”. Eu pensei que sendo o primeiro aviso en castelán, o segundo sería en eúscaro. Que vai! “ADT cero, cero, catro; consulta douscentos dezanove”. Coa seguinte chamada igual. Ambos os avisos en castelán. Entra na consulta e Bos días! Todo iso en castelán.

Segundo Osakidetza, a comunicación é unha das ferramentas máis importantes na actividade asistencial, polo que para garantir a calidade do servizo é imprescindible que os pacientes e usuarios actúen na lingua oficial que senten máis cómodos e seguros. Tomando como principio a prestación dun servizo de calidade e o respecto aos dereitos lingüísticos, o Decreto 67/2003 estableceu as prioridades e as bases para a normalización do eúscaro, e desde entón puxéronse en marcha criterios e medidas para estender a presenza e o uso do eúscaro en Osakidetza a través dos plans de eúscaro. Nas relacións coas Administracións Públicas temos dereito a ser atendidos en eúscaro. Isto aprobouse explicitamente na Lei 10/1982 Básica de Normalización do Uso do Eúscaro, e posteriormente foi explicitado en diversas disposicións legais aplicables a Osakidetza.

Isto é só un exemplo. Son moi habituais nas relacións coa maioría das administracións. Algo está fatal, non? Si non, até cando se alargaba este proceso? Até cando debemos esperar a que a administración nos responda en eúscaro? Parece que aínda queda un longo camiño para poder recibir os servizos públicos en eúscaro en igualdade; en ocasións, as medidas teñen un ritmo moi lento, noutras ocasións non se orientan a superar o actual marco e, lamentablemente, nalgúns ámbitos tamén se están observando retrocesos. As normas son indispensables para o respecto dos dereitos dos falantes, pero non son suficientes, deben ser cumpridas.

Noutros ámbitos, supoñamos que no caso dos servizos prestados por empresas privadas, tampouco temos regras, ou os que hai quedan moi curtos. Por tanto, como avanzará o uso do eúscaro neste ámbito? Estas empresas, a diferenza das administracións públicas, teñen a necesidade de captar clientes, e a identificación e concordancia con elementos que atraian a estes clientes é de vital importancia na súa actuación. Os consumidores temos unha forza enorme neste sentido.

Nun mundo cada vez máis globalizado, calquera pode comprar calquera cousa a unha empresa situada no outro extremo do mundo, pero ao mesmo tempo, ou quizá por iso, o consumidor valora especialmente á que lle rodea, que expresa o seu compromiso coa súa contorna, e á que dá especial importancia aos seus clientes máis próximos. Unha empresa que o entenda perfectamente vai dar un paso importante na captación de clientes próximos.

As nosas administracións deberían ser exemplares e actuar con responsabilidade pondo os medios para relacionarnos connosco en eúscaro e garantindo o dereito das persoas que traballan nelas a desenvolver o seu traballo en eúscaro. Ademais, teñen a responsabilidade de incidir no ámbito privado, por exemplo, establecendo e valorando criterios lingüísticos nas adxudicacións de servizos públicos, convocatorias de subvencións e contratacións de todo tipo.

Pola contra, ás empresas privadas convenlles estar atentos á motivación, o desexo e a visión do mundo dos consumidores, e para os vascos, o uso do eúscaro sitúa a unha empresa máis clara que calquera outra cousa entre próximos, comprometidos e cómplices.

Rober Gutiérrez, director da Asociación Bai Euskarari