'Chegaches', díxenlle, lonxe, desde o vestíbulo. Abre a porta do valo e comeza a mirar ao seu ao redor coma se esperase que o saúdo dun can chegue na pelexa. ‘Vivo só, tranquilo’, díxenlle. Esperei quieto, apoiado na parede branca, para manter os brazos envoltos no peito cara a el. Achégase e achégase e estou de súpeto entre os seus brazos. Estes finos brazos que aínda só me coloco nos meus recordos alargáronse ao redor do meu tronco, incidindo na man esquerda sobre o meu cinto.

Cando nos repartimos, o extenso sorriso sabio de Irene non tapou a avalancha de engurras e pestanas: hánselle apilado na pel todos os días dos últimos anos. Leva os beizos escuros, no mesmo azamboado que lle lembraba, a pesar de que nas fotos dos últimos tempos vinmos vermellos. O contraste dálle forma de pantasma baixo o sol, pero ao final atopei os seus ollos, ese azul celado.

_{* * * * * *}

‘Aquí durmirás’, díxenlle, máis golpeada do previsto, co brazo estirado en porta aberta de madeira. O tarro das rodas da maleta no solo, unha marcha de neno indiferente que sabe que quero.

‘Grazas’, díxome cando chegou á cama. Miroume coa pálpebra caída, abrindo a boca un pouco recta, como esperaba. Chegaron dous minutos e repetiu por terceira vez o agradecemento.

‘Non hai por que’, díxenlle eu de novo antes de tirar da empuñadura.

Irene sae da habitación e entra pola porta adxacente ao baño, en paso lento, neceser na man. Ao seu regreso levanta a cabeza e mira cara a min, colocada no salón contra o armario de madeira gris azulada. Acaba de tocar o pelo vermello, agora son máis definidos as mechas que leva envolvidos nunha agulla. Faríao diante do espello ata que se conformase co terceiro ou cuarto intento.

‘Martina’, díxome, coma se tivese que chamar a miña atención, de peso. ‘A casa é fermosa'.

_{* * * * * *}

'Podemos ir andando entón?', pregúntame mentres devolvo a chave na fechadura.

‘Si, si non impórtache camiñar durante media hora’, respondinlle dándolle a volta. ‘Podemos coller un taxi para volver, sexa cal for'.

Atópase a tres ou catro metros de Nigane, fronte á casa, e cando move a cabeza para estudar a zona, retarda momentaneamente o movemento para manter o ángulo que me atrapa.

‘O naranjo e… a oliveira, non?’ díxome, mirando dúas árbores anchas de ramas que rodean a senda que leva sacando.

‘Iso é’, díxenlle. Tras avanzar xunto ás árbores, quedouse xunto á segunda e sígolle de forma automática, despois dela atopei o meu corpo.

Detense baixo unha rama amarela e estende a man. 'Que ten?', pregunta, virando o pescozo cara a min.

‘Está enfermo’, respondinlle, apoiado no tronco. Retrocedeu algúns pasos para achegarse e pousou o brazo no lugar onde nace a rama ancha, preto de min. Notei o comezo dunha faísca no intestino, recordatorio do nó dunha vaca. Outra máis abaixo, baixo o abdome.

A inercia tírame da boneca; aguantei a respiración, de súpeto demasiado consciente de todo músculo. Cando levantou a mirada do tronco mollou os beizos e case podo ver a súa boca en busca de respiración. Ínchase o peito. Pero fai calor e non fixen ningún esforzo para moverme, apertando os dentes, mesmo cando Irene levou o brazo de acariñar a pel da árbore arriba e abaixo. Ela sempre foi moderada, discreta, hipotética. queda a uns centímetros.

_{* * * * * *}

‘Retomei o ensino neste último trimestre’, explicoume de camiño á cidade. ‘Estiven de baixa durante case dous anos. Pero agora volvín con máis entusiasmo’. Non consigo manter o foco no seu discurso melódico; perdo o fío e coma se non entendeuno, teño que preguntarlle que significaba. Xa non me importa moito preguntar.

‘A. Por que baixa?’

‘Foi unha época axitada. Atopáronme o hipertiroidismo. Custoume facer fronte ao diagnóstico, aínda que iso á súa vez explicase a inestabilidade do estado de ánimo'. Xoga co mango da bolsa branca de tea. ‘É raro ter problemas emocionais propios e ter que enfrontarse de súpeto a unha cuestión técnica, obxectiva. Creo que antes cría que estaba na miña man cambiar a miña situación. Pero, ao mesmo tempo, non o facía. Afogábame nos problemas que elixín'. O campo circundante cambia o seu foco de forma intermitente desde os edificios que están a substituír. ‘Agora é máis fácil relativizar. Pero os límites están aí'.

‘Oi. Síntoo’, díxenlle, incapaz de formular outra cousa que dicir.

‘Perdoa, falei demasiado longo’, volve empezar dirixindo a cabeza cara á terra. ‘Non sei por que lle contei todo isto. Ninguén o sabe'.

‘Lasai'.

‘E ti, que tal? Como che tomou a cidade?’, preguntoume, sen poder escapar por completo do ton estrangulado do discurso anterior.

‘Ben. Antes, efectivamente, vivía preto de aquí’, indiquei coa man a dirección cara ao norte. ‘Pero cando me deron máis horas mudeime á miña actual casa. Compreino a prezo reducido e eu mesmo realizé a reparación. Aínda non é excelente, pero si suficiente. E dáme que facer’.

‘Imos volver a atoparnos na universidade, pois’, dime.

A miña resposta foi un son que pode ser afirmativo. Calouse, parece que o fío que el ofreceume espérame.

_{* * * * * *}

Despois do oito chegamos á cidade, pero a calor do mes de xuño non parou a ceder. As paredes brancas das casas recrean unha luz inevitable, o verbo que cambia de linguaxe soa a verán. É un verán que só coñecín en Andalucía, que dá a suor dos laranxas aos últimos dedos do xasmín de primavera, e que só garda as noites que son os segundos días.

As sandalias de coiro de Irene sonan de cando en vez nun terreo irregular de pedra, deixando atrás a beira do río, o ruído fai oco ao longo do humidificado rumor da cidade.

'Tes moitos amigos aquí?', pregúntame, virando as lentes de sol cara a min.

‘A que chamas moito…’

'Son locais?', cambiou a pregunta mantendo a melodía.

Respondinlle que a maioría foron coñecidas a través da Universidade: algunha vez con algunha conferencia ou encargo puntual, algún compañeiro, algún ex alumno.

‘Claro, es novo’, responde a esta última.

Non puiden manter a risa, convertéuseme nun son audible do nariz. As posibles respostas pasáronme pola cabeza, deixeilles ir. ‘Aquí non hai ese costume da militancia’, cambiei o tema. ‘Algún grupo feminista, algún espazo ocupado. Teño algún amigo alí, pero eu quedei na periferia’, expliquei. As palabras deixáronme pegada na boca: a renuncia levoume a falar demasiado longo.

‘Ai, aínda che convertiches no Lorcarrago neste cinco anos, non é así?’, díxome cando chegamos ao observatorio de San Nicolás. Pequenos grupos de turistas rodéannos aquí e alá. Desde o final das escaleiras percorreu o camiño até o bordo da praza, paseando a man por encima do muro como buscando algo na superficie da pedra.

Xa está sentado no muro cando cheguei ao bordo do observatorio. Os pés colléronme peso en cada paso, custoume moito ir detrás deles, coa cabeza moi difícil de corrixir.

Cando me sentei ao seu lado dobrou o pescozo cara a min, entre as novas engurras aparecéronlle as marcas de sempre xunto ao sorriso. Os seus ollos subiron e baixado na miña pel e o silencio volveuse demasiado húmido de golpe. Quero que oculte a dentadura demasiado branca, parar a capa de suor que me está chegando á superficie. Pero non teño nada que dicir, as palabras non me rin. Teño o coiro demasiado duro baixo o sol que empezou a aterrar, as formas dos ósos ocúpanme un lugar por encima dos músculos. Fun deshinchando de cando en vez, desde que empezamos a camiñar ben.

‘Verás na Alhambra, non?’, pregunteille. Botei palabras ao silencio na rampla. Esa lingua parecida á da ausencia de fala é perdida.

‘Si, un par de veces. Vin por última vez con Rafa, fai uns tres anos’. O seu nome foi pronunciado rapidamente cun ton de frecha indiferente. Torceu un pouco a cabeza. Non vai dicir máis.

‘Como ten que ser vivir nunha casa destas características’, continuei eu. ‘Pasar da casa de inverno á de verán e absorber a maior cantidade de beleza posible dos xardíns sen máis coidado'.

Por un momento pensa. ‘Sería deprimente’. As pernas expiráronse sobre o muro e apoiouse nas mans, botando o tronco cara atrás. ‘Demasiado tempo para pensar'.

‘Nin pensar apréndese’, díxenlle aos ollos.

‘Ou se esquivan’, finaliza.

Ninguén está condenado a mesturar máis todos os fíos que queiramos espir, podería dicilo. Pero quizais non sexa así. Talvez non teña intención de cambiar si é a condena. Non merece a pena.

‘Deixeino con Rafa, xa sabes’, dime. ‘Fai uns dous anos’. Colocou o peso no brazo esquerdo, ao meu lado, e levantou o visón, mirando por baixo das pestanas. Isto era o que eu antes era, o que faría que o peito se sentise a golpes ante esta información.

O ollo azul está demasiado afiado, fanme cambiar a mirada cara a tézaa marrón-laranxa que dá fondo á vista e o mar de paredes puras, onde a figura fría de Irene é unha manifestación anacrónica que choca coa contorna. Algunha vez pensei que o paraíso sería algo así, unha paisaxe estraña que tratase este corpo tan fráxil como perverso xunto ao meu e como un os dous. Pero el está cravado no pasado e eu son un elemento máis da foto. E os dous somos estraños.

Quero dicirlle que non continúe, que non quero saber, que non podo deixar a carga da súa voz para saber fondo na carne. ‘Non o sabía’, acabo dicindo que a voz era inestable. El afástase no silencio posterior.

Nalgunha ocasión decidimos buscar un lugar onde os dous levantarse e cear: un restaurante que imita a arquitectura islámica analizada desde o observatorio. Sentámonos no interior e pedimos alimentos similares aos que comen os adolescentes da praza con tenedores de plástico, a un dobre prezo polos pratos de barro.

Sentámonos a cada lado da mesa, mirándonos uns a outros. El propón pedir que se coman para compartir. Cando o camareiro toma a bebida, só chama a guapa a Irene. El inspiroume profundamente e miroume, véxolle tenso os músculos do pescozo. Eu ofrecinlle un sorriso sen mostrar ningún dente. El non sabe que non mo din hai anos, non sabe cando cortei o pelo, cando deixei de vestir.

Cando o traballador se marcha, retorna os beizos. Ten a man estendida sobre a mesa, cortadas en trazos irregulares.

Cando nos trouxeron a comida, sacou lentamente os pequenos anacos ao prato branco e azul que ten diante. O cóbado permítelle achegarse ao seu tronco mentres a man dereita aínda está a cravar o do prato nun tenedor, pero cando se dá conta faio de novo, cíclicamente, como un vagabundo que se estende no tempo. No bordo da mesa de en fronte teño os brazos, os dedos accionan a costura do bordo da lenta.

‘Traes moitas citas aquí, ou que?’ pregúntame, sinalando cos ollos a contorna. Fatígaa empeza a tomar voz, perde forza a espiga juguetona do seu ton.

'Moito? Non’, respondinlle. ‘Vou cambiando, non creo nunha soa fórmula’. Fago unha ferida no interior da boca, accionando a carne entre os dentes, pero tento prolongar as respiracións.

‘Non é un mal lugar’, xulgou. Quere unha nena de hai oito anos, que difundise as reviravoltas das súas palabras con suxestións evidentes, que arroiba as fazulas.

‘Non hai algo que me preocupe moito’, díxenlle.

‘Porque non tes que preocuparche de organizar as citas ordenadas'.

Saíume un xesto de risa antes de poder pensar. Levantei as cellas, mirando ás mesas buxán da zona. ‘Niso vesme, non?’

Cando me puxen de novo recto, o peito sobe e baixa, o apertar a dentadura sacoulle pequenos outeiros nos bordos da miña mandíbula.

‘Non son o que me acompañaba con calquera, xa o sabe’, díxenlle.

Virou un tenedor entre os dedos. 'E onde quedou iso agora?', dixo, cunha voz sacada da garganta. Eu tamén podería facer esa pregunta. Pero non parece que poida responder. Caleime.

‘Quedaches en min, escoita?’, di, e estou a escoitar pero cústame relacionar as palabras cos seus significados. Dirixinme a un pouco de dor que noto cando deformo a pel da palma da man entre os dedos.

'Que é o que queres?', saíume. Os ollos fixéronse moi grandes, empuxei conscientemente a peza da base do castelo e agora estou a ver que todo o edificio está a caer seco.

_{* * * * * *}

‘Demasiadas cousas’, dime.

Despois, o aire da clase converteuse en algo tanxible, coma se todos os que poderiamos dicir e preguntar nadasen ao noso ao redor.

Cando saímos sen pedir sobremesa o sol foi e encantoume tomar o relato de galiña da noite seca. Só abro a boca para dicir que temos que ir de ‘aquí’ e ‘desde’, e Irene mira ao ceo, axúdalle aos nenos que xogan pola noite ao redor das terrazas, aos turistas que parecen cómodos na desorientación.

‘ven moitas estrelas’, di que estamos a deixar rúas habitadas para saír do centro da cidade. ‘Para ser cidade'.

“A que hora tes a charla mañá?”, pregúntolle. Vou camiñando coas mans nos petos mirando ao solo de area e grava.

‘É ás catro, pero teño que estar media hora antes’.

‘De acordo, vouche a levar’, xa digo.

‘Collo o taxi, tranquila’. Agora ten unha linguaxe monótono.

‘Bo, quedas na miña casa e vas subir e baixar no taxi? Vouche a levar. Quedarei a escoitar’, díxenlle, cun medio sorriso, coa fronte elevada. Podo imaxinar todo o camiño que temos antes e vexo abaixo no intestino todas as miradas das horas anteriores e os beizos engurrados, coma se eu inxerise cada non que lle dei. Pero avancei uns pasos e agarroume de antebrazo para virar cara a el ata que os dous estean fronte a fronte. Sorprendeume a calor do seu toque na miña pel.

Os seus ollos claros son dous pozos na escuridade do campo, un buraco no centro. ‘Grazas por todo, Martina’, dime. Ten tremor e quero preguntarlle se realmente está agradecido, si por abrir a porta da miña casa pecheille a todos os demais. Dirixiu o seu rostro cara a min, ten o todo de cristal. Os petos quedáronse pequenos ás miñas mans, queren buscar o novo relevo da súa fazula. Poderíalle dar un bico agora, tentar tirar do soño doutro eu. Martina namorada, estudante Martina, demasiado novo, que se perdía na costura das explicacións de Irene, nos xestos das súas mans, nos sorrisos que el envía en segredo nunha clase chea.

Pero que, entón? Deitariámonos/Deitariámosnos? Basta con deitarme coas miñas propias memorias. Dei un paso atrás, soltoume o brazo. O momento rompeuse e volvemos virar para mirar cara adiante.

_{* * * * * *}

Cando chegamos a casa non podo dicir o tempo que levamos andando. Teño a cabeza demasiado lixeira e senteime de golpe no sofá do salón.

Irene veume de atrás para agacharse e pousar os beizos humildes entre as fazulas e as orellas. ‘Boas noites’ dime. Caleime. Aí está de novo o famoso impulso da devolución da cabeza.