O pasado 3 de setembro publicouse no Boletín Oficial de Navarra o anuncio polo que o Goberno de Navarra fai pública a actualización do Plan Enerxético de Navarra. Isto debería ser un paso importante para o futuro da nosa comunidade, tendo en conta a importancia da enerxía e o seu uso para a sustentabilidade da nosa sociedade.

O proceso participativo está a pasar case desapercibido. Como mostra do interese que iso xera, pódese facer un repaso das noticias publicadas desde entón polo Departamento de Industria e Transición Ecolóxica. O conselleiro Irujo non fixo máis que mencionar o plan enerxético e actualizalo un par de veces.

Con todo, non debemos esquecer que a produción e o consumo de enerxía teñen un impacto decisivo en temas como o cambio climático, a perda de ecosistemas e especies de fauna e flora, a escaseza progresiva de recursos materiais... Os gobernos de todo o mundo parecen estar "implicados" no que se coñece como "transición enerxética", pero os datos científicos e técnicos sobre a súa evolución non parecen moi satisfactorios.

Por exemplo, analizando a documentación da nova versión do Plan Enerxético de Navarra, constátase que desde fai máis de 10 anos o consumo enerxético en Navarra vai en aumento, incluíndo o dos combustibles fósiles, que supón o 79,31% do total de enerxía primaria consumida en Navarra, segundo o Plan. O mesmo ocorre coas emisións de Gases de Efecto Invernadoiro, que en 2021 incrementáronse até 6,9 millóns de Tn CO2-eq, moi preto do máximo obtido en 2005 (7,1 millóns). A evolución é preocupante, en contra do que se pretende conseguir mediante a Transición Enerxética e a Lei de Cambio Climático, precisamente as que deben tratar de reducir emisións e facer fronte á emerxencia climática.

Non é de estrañar, si temos en conta que o consumo de electricidade en Navarra tampouco vai progresar , e que segue en tendencia descendente desde 2008. E temos que ter en conta que case todas as enerxías renovables prodúcense en forma de electricidade. Como queremos aumentar as renovables e diminuír a dependencia fósil si non aumenta o consumo de electricidade?

Ambas as situacións, o aumento do consumo fósil e a diminución da electricidade, teñen lugar en Navarra, que é considerada como un centro de instalacións renovables de todo o Estado español e unha das comunidades que se presenta como modelo no campo das enerxías renovables. Pódese dicir que este é un dos moitos síntomas da chamada "transición enerxética" que non está a funcionar. Ademais, o crecemento da produción de enerxías renovables está a sumarse ao crecemento das enerxías fósiles. E isto é aínda máis evidente a nivel mundial, xa que é a este nivel onde hai que avaliar estes aspectos, xa que é a única biosfera que estamos a atacar e abarca todo o planeta Terra.

Por tanto, pódese afirmar que a suposta "transición enerxética" non está a dar un cambio cualitativo nos nosos modelos de produción e consumo. E o que é máis grave, é posible que os procesos de xeración de infraestruturas necesarias para a obtención de enerxía renovable contribúan a incrementar este problema. Sábese que a minería das materias primas ten que estenderse moito para obter o litio, o cobre, as terras raras e outros materiais sobre os que se asinta esta transición.

Estes feitos non están recollidos na nova versión do Plan Enerxético do Goberno de Navarra, e preguntámonos si merece a pena participar no debate. Porque os textos presentados non fan referencia a devanditos problemas. E todo iso, aínda que as súas causas, o crecemento dos consumos en xeral, están recollidas nos textos do Plan.

Xa temos claro que sen reducir o consumo de enerxía e materiais que se debe producir nas sociedades deste primeiro mundo global no que estamos en Navarra, é imposible afrontar os problemas aos que nos enfrontamos. É evidente a necesidade dun Decrecimiento ordenado e planificado, concepto que non aparece no Plan Enerxético presentado desde o Departamento de Industria e Transición Ecolóxica.

Por iso, cremos que o verdadeiro debate do Plan Enerxético de Navarra producirase nas 3ª Xornadas de NEE/TEN: -Crer no deserto, que ninguén che dixo. Moitos autores, a maioría do mundo académico e de compromiso social, analizarán a realidade actual da situación enerxética, con propostas para unha verdadeira transición, tamén en Navarra.

Do 21 ao 24 de outubro en Pamplona, no Civivox Condestable, teremos a Ivanka Puigdueta, doutora en Ciencias Agroalimentarias, Julen Rekondo, Premio Nacional de Medio Ambiente, Luís González Reyes, doutor en Ciencias Químicas e June San Millán, licenciada en Dereito. Os relatores analizarán desde diferentes aspectos metodolóxicos a necesidade de reducir os consumos. E desde a fundación Sustrai Erakuntza “Que facer ante a Decrecimiento? O Caderno de Propostas para a Sociedade Navarra das próximas décadas“, tentaremos profundar nas propostas que fixemos no documento de debate Plazara! No Centro Social a través dun taller participativo.

Alí poderemos participar de verdade na definición do futuro de Navarra e na xestión da enerxía, expondo vías e experiencias alternativas. O Plan Enerxético do Goberno, como vimos, non responde os retos que temos por diante. Esperámosche nas xornadas sobre Decrecimiento de NEE/TEN!

Jule Goñi e Martín Zelaia, membros da Fundación Sustrai Erakuntza.