O pasado 11 de setembro cumpriuse o 51 día de folga de fame en Markina-Xemein Jose Mari Lejardi Kareaga Gabixola. O Parlamento Vasco quere que o Parlamento Vasco tómese a iniciativa neste caso, e así o vai a seguir facendo ata que se poña en marcha a investigación.

Como che uniches a este caso de Iruña-Veleia?

É unha historia moi especial. Coñecín o tema de Iruña-Veleia a través dos xornais. Foi unha primeira noticia satisfactoria, que se atoparon vestixios do eúscaro da época romana, pero uns meses máis tarde dixeron que o de Iruña Veleia era unha fraude. Sentín desgraciado, pero nada máis. Con todo, hai tres anos asistín a unha concentración que tivo lugar no Arriaga con motivo dos incidentes da independencia de Cataluña. A marcha de Cataluña era tan grande e multitudinaria que vía que habería leña, e a miña proposta era facer unha folga de fame en Gernika para mostrar a nosa solidariedade cos vascos. Cando terminou a asemblea, fun, pois, á que tiña responsabilidade, e díxenlle que tiña unha idea e que quería axudar, e convocoume a unha asemblea. Na mesma reuníronse varios grupos: Gure esku dago, a esquerda abertzale, e outros tantos colectivos. A min presentoume Patxi Alaña dicindo que tiña unha formulación e expliquei a miña proposta, pero non a tomou en consideración, que iso non era posible na democracia do día e que hoxe en día nin a folga de fame influía nela. Pero Patxi Alaña fíxome caso e convidoume a seguir asistindo ás reunións. Tres persoas atrevémonos/atrevémosnos a facer folga de fame polo pobo catalán. Estivemos unha semana na casa de cultura Astra de Gernika. Foi unha semana moi enriquecedora, e alí deime conta de Iruña-Veleia.

Como foi?

Patxi Alaña leva doce anos no banco, e é un dos responsables de que este caso se manteña con vida. El e outro tres, entre eles o filólogo e doutor Juan Martín Elexpuru. Tamén organizaron dous congresos entre 2012 e 2016 no Palacio Europa de Vitoria-Gasteiz, nos que participaron expertos externos como Edward C., que foi galardoado cos premios Goya. Harris, por exemplo. Altuna III é o fenómeno en pelota ou Messi en fútbol, Edward Harris é o gran dominador da arqueoloxía. Foi o inventor dun método, e actualmente é director do Museo Marítimo de Bermudas. Tamén foron convidados os congresos o epicentro galego Antonio Rodríguez Colmenero, o maxistrado Jean-Baptiste Orpustan e outros expertos que aseguran que o achado de Iruña-Veleia é falso, por suposto, non acudiron, pero os seus relatorios sobre por que esas pezas son falsas elaboráronse e hai un libro no que se recollen os dous congresos. Todo iso explicoumo Patxi Alaña.

Vostede uniuse ao caso.

Sabendo todo iso, sentín un pouco culpable de escoitar que un patrimonio vasco era falso e de habelo deixado ao carón sen facer máis caso. Entón metinme de cheo no asunto. Todos os medios, incluso os vascos, non sacaban moito da súa postura a favor da autenticidade, e a xente cría que os dous arqueólogos eran uns delincuentes, Idoia Filloy e Eliseo Gil, e que eran uns falsos. Os científicos, tanto a favor dunha parte como a favor da outra, escribiron moito sobre este tema. Hai 326 páxinas escritas a favor da falsidade e 2.104 a favor da autenticidade. Da UPV/EHU proceden todos os escritos que din que é falso e de científicos internacionais que apoian a autenticidade. O egiptólogo alemán Ulrike Fritz, o antropólogo estadounidense Roslyn May Frank, o galego Antonio Rodríguez Colmenero, o belga Koenraad Van den Driessche, entre outros, escribiron a favor da autenticidade. Entre os vascos atópanse Enrique Kenner e Txillardegi, ademais de Juan Martín Elexpuru e Emilio Illarregi. Todos eles son doutores e catedráticos, persoas de alto nivel, e foron 2.104 páxinas as que redactaron, punto por punto, os informes a favor da mentira elaborados pola UPV. O que me fixo pensar foi ver como estes catedráticos e doutores de renome, co seu gran nome, puñan o seu prestixio en favor da autenticidade. Pensei que estaban dispostos a facer o ridículo ou a perder a reputación. Si é un achado falso, por que che metes en semellante lea? Os expertos non se implicarían nunha mentira. Por tanto, observei que eles actuaban sen partidismos e que, ao ver signos de autenticidade, arriscaban a súa fama polo traballo realizado por estes arqueólogos. Isto convenceume e entón decidín unirme a este grupo. Na primeira reunión xuntámonos 23 persoas, e entón xurdiu a plataforma Iruña-Veleia Argitu. Antes había outros grupos, estes e algúns independentes fómonos á nova plataforma.

Como comezastes a folga de fame?

Comezamos a folga de fame cinco persoas: Jon Urruxulegi, de 80 anos, Josu Urrexola de 72, eu con 61 anos, Patxi Alaña con 58 anos e Unai Alaña con 33 anos. Ao cabo dunha semana os dous xefes abandonárona e os outros tres seguimos. Eu estou nunha folga de fame incesante, pero os outros dous, que son delgados, fano de cando en vez. Patxi Alaña estivo sete días seguidos, e á semana vén un día a ayunar comigo. O seu sobriño Unai fai folga de fame tres días á semana, o venres, o sábado e o domingo. Eu cumprirei hoxe 49 días.

Que pretendedes conseguir con esa folga de fame?

Estamos no século XXI, as tecnoloxías e a investigación avanzaron enormemente, e hoxe en día existen laboratorios de ostraka, grafito, para analizar con detalle esas cerámicas que apareceron aí. E iso é o que queremos. O obxectivo é que o novo Parlamento Vasco que acaba de saír móllese e diríxase á ciencia, sen ter en conta o que salgue no xuízo. É dicir, absolto ou culpable, unha vez finalizado o xuízo, pedimos, por unha banda, que se cogan todas as pezas que até ese momento dependían da autoridade xudicial e que leven de consenso 10-15 aos laboratorios habilitados para iso, para estudalas sen trampas. Doutra banda, queremos que uns arqueólogos independentes que até agora non tiveron nada que ver con Iruña-Veleaga tomen os trastes e volvan a Iruña-Veleia para sacar novas pezas. Queremos que se analicen e quede claro para sempre se hai un tesouro enorme ou si realmente é a maior fraude que se cometeu até agora. Temos intención de continuar coa folga de fame ata que isto acórdese no Parlamento. Falamos con todos os partidos, salvo co PSE-EE, o pp e VOX, e de momento temos boas palabras, pero iso hai que levalo encima da mesa e aceptalo.

A plataforma alega que non houbo suficientes garantías xurídicas no xuízo que se segue celebrado en Barcelona.

Cos avances tecnolóxicos e os laboratorios existentes na actualidade, non ten sentido que se tome o camiño do xuízo sen estudalo en profundidade. Ademais, cando lle dixeron a Eliseo Gil que as ostracas eran falsas e que as fixeron eles mesmos, a súa primeira reacción foi coller as pezas e pedirlle que as levasen ao laboratorio e examinásenas. Un falso iso non diría. Pero entón a deputada foral era Lorena López da Rúa, de EA, e a comisión, que asinou a sentenza de falsidade, negouse, e tamén entrou o xuíz de instrución, que tamén dixo que non, que non os examinaron, e tiveron que pasar doce longos anos ata que se celebre o xuízo. Entón, é unha inxustiza tremenda, porque esas persoas non foron asasinadas, pero menos. Estes dous arqueólogos descubriron en 1996 algúns restos en Iruña-Veleia, e puxeron en marcha un proxecto, José Luís Cuerda achegou diñeiro, e ese proxecto completouse con quince traballadores e fíxose un gran descubrimento. Sacáronse 20.000 pezas, das cales 400 estaban debuxadas, con imaxes e letras, a maioría delas en latín, pero tamén en eúscaro. Apareceron 80 palabras en eúscaro, e iso foi o que o rebentou todo. Até entón filólogos e observadores como Enrique Knorr, Pilar Cipres, Joaquin Gorrotxategi e Santos Yanguas, afirmaron que as palabras en eúscaro eran verdadeiras. Entón saíron as primeiras noticias de que aqueles non eran máis que inusuais descubrimentos.

O tema do eúscaro foi entón, para ti, o punto de partida de todo iso?

Cando empezou o tema do eúscaro, as máquinas empezaron a moverse nalgún lugar, e meses despois, Gorrotxategi cambiou a versión, e despois seguíronlle Ciprese e Yanguas. Só Enrique Knorr mantiña esta afirmación. Mantivo que as vía auténticas até a súa morte. Así nolo dixo tamén o irmán de Enrique Knor, a coñecida empresa Kas, na celebración do 50 aniversario da relación entre o equipo ciclista Bastidan Kas e o de Hostal Orixe. Naquela comida eu contei desde o micrófono a historia da familia Knorr, que crearon Kas, e aproveitei para dicir que, ademais da industria, a familia Knorr fixo unha gran achega ao mundo vasco. Alí estaba Gorka Knorr e Enrique Knorr e foi Enrique o que participou no achado de Iruña-Veleia. Roman Knorr levantouse e dixo que todo o que eu contoulle era certo, e que, aínda que o seu irmán agonizaba, foran a presionar até o último día para que cambiase a versión da veracidade pola da falsidade. Que hai en Iruña-Veleia para que un gran catedrático vaia facer esa petición a unha persoa que está a piques de morrer? Iso aínda nos dá moitas máis razóns para seguir loitando.

Está pendente de resolución do caso xudicial. Eliseo Gil presentou un recurso contra a sanción.

No xuízo, Eliseo e Miguel Strogoff decidiron que non ían ao cárcere, pero que eran culpables e que as pezas eran falsas. Recorreron, pero nós non temos demasiadas esperanzas na vía xudicial. Sería mellor que no recurso saísen ben e que as pezas fosen auténticas, pero nós seguiremos adiante, a pesar de todo, esixindo que se aclare a cuestión a través da ciencia. O dano causado é tan grande que, a pesar da absolución, a fama de Elisio permanecería no solo. Por tanto, hai que facer as probas de verdade. O argumento para condenar a Elisio durante o xuízo foi moi pobre. En definitiva, as pezas foron trasladadas ao laboratorio, que é o Instituto de Patrimonio Cultural de España. A defensa preguntou ao que examinara o IPCE cantas veces realizara con anterioridade ese tipo de probas e dataciones, e recoñeceu que as realizaba por primeira vez. Tamén lle preguntaron se tiveran que comprar novos materiais para facelo e respondeu que si, que tiveran que comprar un microscopio para facelo, e que neses casos non tiña demasiada experiencia. Dixo que estudou 40 pezas e explicou que 37 delas tiñan entre 10 e 15 micras de ferro moderno e que, ao seu xuízo, estaban feitas de metal moderno. Os defensores explicaron que as micras atópanse en calquera lugar no que respiramos, entre 10 e 15 micras. Aclarouse que para que os restos puidesen estar feitos de ferro moderno necesitaríanse, polo menos, 100 micras, pero o xuíz deu a razón ao IPCE. No instituto tamén se elaborou outro informe, pero o perito que declarou que non era capaz de dicir se esas ostracas son verdadeiras ou falsas non estivo presente no xuízo. De aí condénanlle e condénanlle a outra condena. O descubrimento ten que ser estudado e escrito. A Deputación ofreceulla a Luís Cerdán para realizar este traballo, polo que cobrou un total de 12.000 euros. A Deputación pediulle a Gil que adiantase ese diñeiro e que o recuperaría no acordo que mantiña coa Deputación. Pagou cos seus papeis. Cerdán, ao parecer, realizara un plaxio e foi considerado como un dos membros desa fraude. Todo isto é como unha película.

Cadea humana, o 19 de setembro. Ademais do Gose Grave, tamén levarán a cabo outras mobilizacións para esixir que Iruña-Veleia sexa iluminada a través da ciencia. Así, o 19 de setembro levará a cabo unha cadea humana desde o museo Bibat de Vitoria-Gasteiz onde están almacenadas as ostracas achadas en Iruña-Velaia até o Parlamento. A actuación comezará ás 18:00 horas e a continuación, ofrecerase o concerto da cantante Jauregi Gartxot no Palacio Euskalduna.