Aínda que sexamos unha especie ou outra segundo o océano, todos somos parentes próximos e levamos unha vida similar. Adoitamos levar o carácter grupal até o extremo, xa que o feito de unirnos en grandes pinzas aumenta as posibilidades de sobrevivir ante a ameaza dos depredadores (a importancia da comunidade!). ). Partindo da pequeñez do noso corpo, somos grandes como un grupo.

No caso das sardiñas europeas que vivimos no Cantábrico (Sardiña pilchardus), na época da reprodución cada unha das nosas femias (nai) liberaremos uns 50.000 ovos, de outono a principios de verán, en diferentes intres. Unha vez liberados non os coidaremos, pero sabemos que, sendo tantos, polo menos algúns sobrevivirán (“r” estratexia). Pasamos toda a vida nadando na mesma dirección que os nosos compañeiros. Así, creamos sardas xigantescas, as máis grandes do mundo: por exemplo, no caso dos nosos parentes do sur de África (Sardinops sagax), a biomasa que se move na súa migración é igual aos saldos animais da sabana africana...

Pero o que nos fortalece como grupo tamén nos fai vulnerables como grupo fronte ao cambio climático. A medida que aumentemos a temperatura da auga do mar, podemos pór menos ovos, e a medida que diminúa o fitoplancto e o zooplancton, a maioría de nós verase prexudicada. Ademais, nun ou outro océano, atraemos o turismo gastronómico, xa que non é fráxil o interese que espertan as nosas grandes concentracións nas presas. Ademais da fonte de alimento que ofrecen os nosos ovos, o feito de que as sardiñas adultas nademos tanto nos fai musculosos, somos unha rica fonte de proteínas (peixes “azuis”) para numerosos depredadores do mundo, como cetáceos (golfiños, baleas…), aves mariñas (corvos mariños, gabias…), quenllas, ou outros peixes grandes. E nada que dicir si fixámonos no noso depredador maior. Si, debédesnos un respecto, xa que, como somos a cuarta parte dos peixes que se pescan no mundo, mantedes un consumo de case 4 millóns de toneladas de sardiña.

Somos parte da vosa cultura. Cando non podedes acceder ao autobús, acordádesvos de nós. Non é casualidade que a principios do século XIX Napoleón ofrecese unha recompensa a quen inventase a forma de manter o peixe sen podrecer, xa que a conserva foi o noso destino principal. Por outra banda, o secarse con sal tamén nos trouxo moita fama: lembrade, sobre todo, aos que vivistes aqueles tempos, as caixas redondas de arenques (ollo, sen mesturar cos arenques, curmáns de Noruega, o Clupea harengus, que en castelán arenque). Tamén hai sardiñas afumadas, a modo de cute… e tamén de chocolate, para Nadal. Sardiñas por todas partes. Nos entroidos de inverno tamén tedes o costume de enterrar a sardiña… E, por certo, non se podía entender o papel das mulleres no mundo da pesca sen nós, tanto na preparación como na reparación das redes de captura, como no traballo da industria conserveira. E lembrade, as antigas sardineras que andaban de Santurtzi a Bilbao…

No mar Cantábrico, na época estival, cando nos achegamos á costa, os pescadores vascos cóllennos coa rede de cerco (“traina”), á noitiña (“viño”) e ao amencer (“alban”): neste último caso a sardiña é especialmente “frexkue”, polo que seremos máis apreciados na lonxa. A principios de verán a maioría das sardiñas servirannos como cebo de bonito (as sardiñas de pequeno tamaño que se coñecen como parrotxa). Así, chegaremos ás pescaderías cara a finais de verán-principios de outono, unha vez finalizada a campaña de bonito. Cando nos atopedes de esmorga nas festas populares de verán, por tanto, observade onde acolléronnos os pescadores e onde, polo menos para sabelo.Nos
últimos anos a pesca da sardiña da nosa costa estivo limitada a zonas concretas do Cantábrico Oriental. Significativo. Este ano a pesca volveuse a estender a todo o Cantábrico; afortunadamente, a condición de que se estuden e respecten as épocas. Somos moitos en moitos sitios, pero non en todo momento, nin en todas partes, e a falta de cambios, non para sempre. Coida de que o cheiro a sardiñada queimado das festas sexa recoñecido pola posteridade.

De pequeno a grande, a ver que outros peixes se atreven a cantar. “Que siga…”…