Deixou datos e propostas interesantes sobre o sector da vixilancia. Quen o coida e como o coida en Vitoria-Gasteiz? Informe sobre a situación dos empregados de fogar en Vitoria-Gasteiz: unha aproximación. Entre outras cousas, puxo de manifesto que a situación de exclusión que sofren estes traballadores é estrutural en todos os países do Norte e do Sur.

Cal é a realidade dos traballadores do fogar en Guatemala?

Tita Godinez: Guatemala é un país moi discriminatorio, a riqueza está en mans duns poucos e iso xera grandes desvantaxes na sociedade. O Estado non conseguiu satisfacer as necesidades básicas da sociedade, e na actualidade ten serios problemas de corrupción e narcos. A maioría da poboación está formada por mulleres e un gran número está formado por mulleres indíxenas. Son precisamente os menos protexidos.

A maioría destas mulleres son traballadoras de fogar. Como é o perfil?

T. P.: Son novos que tiveron que emigrar da súa comunidade rural á cidade. Estas mulleres son, en gran medida, traballadoras internas; de feito, son traballadores que dormen en casa do empleador a cambio dun salario moi baixo; son moi poucos os que traballan a tempo parcial. Neste sentido, o problema actual en Guatemala é moi grave: trátaa de mulleres. Non para fins sexuais, senón para tarefas domésticas. Hai redes que acoden ás comunidades rurais e, con boas condicións, lévanas á cidade. Cando se dan conta, pónselles a traballar e quedan co seu soldo. Estes traballos non están recoñecidos, non teñen valor.

En que condicións traballan os empregados do fogar?

T. P.: En Guatemala o salario mínimo establécese en 500 (58,29 euros) ketzales. Pero como o sector dos empregados de fogar non está regulado, non se respecta; e como non teñen contrato e as condicións de traballo non están reguladas, esas persoas non teñen ningún tipo de protección. O número de horas, tarefas e número de persoas a coidar non están especificados. Ante esta situación, as mulleres deste sector comezaron a mobilizarse para esixir o cumprimento dos seus dereitos e a regulación do seu traballo. Pero é difícil dar pasos adiante, na miña opinión, porque os políticos están comprometidos con protexer aos empleadores.

A realidade de Vitoria non é moito mellor…

Estibaliz Gómez de Segura: Aínda que empezamos a empoderar ás mulleres, existe un gran buxán no sector dos coidados; non existe corresponsabilidade entre os homes nin entre os gobernos. Hai unha crise de coidados, as mulleres seguimos sendo as encargadas diso, con xornadas interminables. O sistema heteropatriarcal, racista e clasista está perfectamente organizado para conseguir que as mulleres pobres que teñen que emigrar por conflitos políticos complexos que se dan nos seus países poidan desempeñar esas tarefas. Hai que ter en conta que estas mulleres deixan as súas familias no seu lugar de nacemento, deixando os seus coidados en mans de nais, irmás ou fillas. Dáse unha crise de coidados na súa cidade natal e en Vitoria-Gasteiz.

A vixilancia é unha crise a nivel mundial.

E.G.S. : Así é. Dá igual onde. As mulleres sempre estamos a coidar de cumprir a mesma tarefa. E, ademais, a sociedade non o valora. Predomina a inestabilidade: o salario mínimo é de 900 euros, o que marca o valor dos coidados. A media da Garda Civil é un 40% inferior ao salario basee anual do IRPF. No caso das persoas que dormen nas súas casas, o prezo é de 1.300 euros. As condicións laborais son similares ás de Guatemala. Por citar algunhas: non teñen dereito ao desemprego, non están reguladas as horas nocturnas, non se aplica a lexislación de riscos laborais, o despedimento por maternidade é xusto. Ademais, a maioría dos que dormen en casa son xente sen papeis. A lei de estranxeiría non lles permite traballar; prevé que para obter o certificado de residencia teñen que pasar tres anos, polo que este tipo de traballo convértese nun refuxio para estas mulleres, a cambio de traballo, danlles aloxamento e manutención durante ese tempo. Isto supón unha irregularidade do sector, apoiada polo sistema actual. Doutra banda, non hai convenios colectivos neste sector, senón que teñen que negociar todo co home da familia. E aínda por riba, do mesmo xeito que Guatemala, España tampouco asinou o 189 Convenio da Organización Internacional do Traballo.

O mesmo en todas partes…

T.G. : Si, é un problema sen límites. O sistema actual transforma a vida en mercadoría, en todos os países dáse importancia ao comercio e os seres humanos priorizamos o consumo e esta actitude vai en contra da vida sostible. No que respecta aos coidados no fogar, a posta en marcha de políticas integrais encamiñadas a ampliar o debate é fundamental. No caso de Guatemala, hai que afrontar os problemas estruturais que hai detrás da emigración, como a desigualdade, o racismo ou a mercantilización da vida. Estes problemas son abordados por toda a sociedade, non só polos problemas que afectan as mulleres traballadoras. Hai que ser parte do coidado dos homes e de aí a solución.

E.G.S. : Estou de acordo coa análise que fixo Tita, en dicir que é un problema que nos afecta a todos, e tamén na mercantilización da vida. A economía feminista ofrece unha ferramenta importante para iso. Sobre un problema que sempre existiu, hoxe en día podemos chamalo e temos estudos sobre como coidalo. Cando falamos de coidados, a economía feminista dános a oportunidade de ver a realidade tal e como non a entendemos até agora: explícanos como son as desigualdades de xénero, os roles tradicionais fan que as mulleres e os homes desenvolvan cousas diferentes. Salvagárdaa debe ser polo ben común, polo ben da sociedade, e nesa tarefa os grupos políticos e os gobernantes deben desenvolver políticas.

Pero a sociedade é consciente de todo isto?

T.G. : Hai que traballar. A economía dos coidados é hoxe un instrumento político e metodolóxico que nos permite ver o que hai detrás. Historicamente, o traballo realizado polas mulleres foi invisible, e desgraciadamente as mulleres non o somos. Hai que ter en conta que o 18,9% do Produto Interior Bruto (PIB) de Guatemala está ligado ao traballo de coidados e ten un peso superior ao da agricultura (17%). Xeramos máis riqueza que a agricultura. Sen nós non habería rendas, nin capital, nin beneficios. Os coidados apoian a economía. E iso hai que recoñecelo, hai que recoñecelo e hai que repartir a carga de traballo. Hai que suscitar un debate respecto diso para poder modificalo.

Realizaron un estudo sobre o sector da vixilancia en Vitoria-Gasteiz. Con que intención?

E.G.S. : Por unha banda, para facer visible a realidade a través de datos; e doutra banda, xunto coa análise, sacamos o que hai que potenciar, e temos unha serie de recomendacións e propostas. Por exemplo, o diagnóstico conclúe a necesidade dunha sociedade pública que controle as condicións laborais destas persoas e que, neste sentido, as familias empleadoras téñanse que formar. Aos empregados de fogar, doutra banda, informaráselles das súas condicións e da relación que deben ter coa familia, así como da posibilidade de que se rexeiten. Pedimos ao movemento feminista que siga visibilizando o problema e que apoie as reivindicacións do sector; que desenvolva políticas a favor dos coidados ao servizo da vida aos lexisladores e que a Organización Internacional do Traballo (189) apoie aos lexisladores. Que ratifiquen o convenio; que defendan as condicións laborais do sector aos sindicatos. Estes son só exemplos.

Cales son os seguintes pasos?

E.G.S. : Con estas propostas tocaremos todas as portas. En setembro, por exemplo, participaremos no pleno do Concello de Vitoria-Gasteiz, utilizando a quenda da cidadanía, para explicar aos grupos políticos o que estamos a facer. Doutra banda, xa nos reunimos cos sindicatos e pedímoslles que traballen polo sector, e recibimos unha boa resposta. Ademais, estamos a facer un esforzo especial para que estas mulleres traballadoras se empoderen, porque elas deben ser as que dean conta directa da súa realidade. Nós estamos a facer ese traballo, pero nós non sufrimos o que eles viven.

En resumo, a análise realizada para coñecer a realidade non é máis que un punto de partida?

E.G.S. : Iso é. En Vitoria-Gasteiz nunca se fixo un diagnóstico deste tipo, e a partir de agora estaremos a tomar o cargo. Lembraremos unha e outra vez que os coidados son responsabilidade de todos.

T.G. : O punto estratéxico da axenda é o dos coidados, que hai que debater entre todos. Ademais do debate, a solución pasa por coñecer máis a realidade a través das análises.

Esta noticia foi publicada por Arabako Aleak. Trouxémolo a Euskadi grazas a licénciaa CC-BY-SA.