Laura Richardson, xefa do Comando Sur dos Estados Unidos, tardou un minuto en explicar a natureza do imperialismo norteamericano dunha maneira sinxela e clarificadora. Aínda que non tiña eco nos medios do sistema, como se esperaba, a entrevista do 19 de xaneiro está na web. Tras falar do reto da participación, a seguridade e a prosperidade das relacións con América Latina e o risco da influencia de China e Rusia, “tomou terra”. De feito, citou o triángulo do litio (Arxentina - Bolivia - Chile), o petróleo, os minerais e as terras raras de Güiana e Venezuela, a Amazonía e as reservas de auga doce. A continuación pechou o minuto de forma enfática: “Temos moito que facer. Esta zona é importante. Está intimamente ligada á seguridade nacional e debemos incrementar o noso xogo”.

Estas expresións sen complexos ilustran a actualidade do discurso do presidente Monroe de 1823, unha doutrina centrada na “América americana”, adaptando o termo “americano” aos adxacentes aos colonizadores anglosaxóns. O advertido por pioneiros de renome prospectiva como Simón Bolivar ou José Martí quedou claramente demostrado. A doutrina Monroe segue plenamente viva e segue sendo un nome claro: o imperialismo (aínda que moitos tentempiés tras a verdade din que o uso destes termos está obsoleto…). Xusto dous séculos despois, EE.UU. segue considerando a Abya Yala – América Latina como un “patio traseiro”.

As fronteiras formais da EE.UU. esténdense máis aló de 1823, ocupando as zonas setentrionais de México e, a través da conquista do “oeste salvaxe”, confinando os pobos orixinarios en reservas e roubando as súas terras. Esta operación de masacre foi a inspiración para Hitler, o III. Para Reich, co obxectivo de conquistar o espazo vital no leste de Europa. Así mesmo, dous séculos despois, chegaron moito máis lonxe de América: da implantación da primeira base militar en Guantanamo en 1903, a centenares de instalacións militares en polo menos 80 estados na actualidade (250-800, segundo a fonte, algúns segredos).

E é que están repartidos por todo o mundo, en puntos estratéxicos, tanto para captar recursos naturais concretos como para rodear aos seus principais inimigos (o acordo destes días para acceder ás catro bases militares de Filipinas está nesa lóxica). A NATO, AUKUS e outras alianzas militares responden a esta pretensión de manter o liderado mundial, incluído o partido que se está xogando en Ucraína. A doutrina Monroe converteuse en “O mundo para os americanos”.

Esta doutrina, formulada ante as potencias colonialistas europeas, está dirixida desde hai tempo a China e outras potencias. “Isto é o meu campo. Non entres”. Tamén, como non podía ser doutra maneira, enfocado tamén ao “inimigo interno” do “patio traseiro”, materializado ao longo dun longo século con sangue: intervencións militares, golpes de estado, represión xeneralizada con escusa contra o comunismo… Aínda que a realidade é complexa e crúzanse os intereses dalgúns actores, os acontecementos principais que se producen en América Latina e o Caribe non poden entenderse fóra desta estratexia de imperialismo yanquía. Nin en Bolivia, nin en Perú, nin en Venezuela, nin en Brasil…

Aínda que os colonizadores europeos foron derrubados con forza hai tempo, aínda queda lonxe a “Gran Patria”, que tantas revolucionarias americanas loitaron. E é que, fronte á inxerencia do imperialismo e aos intereses das oligarquías locais, a integración dos pobos é un camiño indispensable para a segunda e definitiva independencia.

A integración tivo un impulso moi evidente a principios do século XXI, grazas a numerosos proxectos e ámbitos de colaboración postos en marcha por iniciativa de Chávez: ALBA, Mercosur, Unasur, Telesur, CELAC... Con todo, a combinación de moitos elementos (dificultades e contradicións internas, o ataque das elites económicas, a guerra híbrida do imperialismo ianqui…) provocou a recuperación e a reintegración da burguesía. Parecía que a iniciativa pasou da ALBA ao Grupo de Lima.

Hoxe en día, a socialdemocracia ao goberno nalgúns estados importantes ha cambiado lixeiramente a perspectiva. A necesidade de integración está a recuperar a atención. O cume do CELAC de xaneiro é un dos exemplos nos que as autoridades arxentinas e brasileiras apoiaron o impulso dunha moeda propia para América Latina e o Caribe. Está por ver o desenvolvemento deste novo intento de integración.

Os estreitos triunfos electorais destes partidos e alianzas socialdemócratas e a súa debilidade política son evidentes, moi lonxe do control dos poderes económicos, xudiciais, mediáticos e institucionais da violencia. Tamén son evidentes as contradicións e retrocesos internos, como a actitude represiva do goberno de Boric cos mapuches.

Por encima de todo isto, se algo é claro, é que a verdadeira soberanía e o desenvolvemento dos pobos só pode vir dun proxecto socialista. E isto constrúese desde abaixo, desde a organización e a loita do pobo. Esa é a única garantía para que o proxecto transformador avance, os gobernos de esquerdas poidan tomar medidas valentes e manterse no poder político ante os ataques da oligarquía local e o imperialismo. Así mesmo, só se pode conseguir a modificación a partir dun proxecto conxunto para toda a zona.

A competencia non é nada fácil. Xógase a supremacía mundial e América Latina é o campo crave deste xogo/guerra. O xefe do Comando Sur anunciou que aumentará o intervencionismo. Pode haber máis golpes de estado e intervencións militares máis directas. Nesta Europa aliñada co imperialismo ianqui, esteamos atentos á desinformación e propaganda da estratexia imperialista e ao apoio firme ás loitas dos pobos de Abya Yala. A medida que eles vencen a doutrina Monroe, o imperialismo que nos domina o resto dos pobos quedará debilitado.

Iñaki Etaio, militante de Askapena.