O lingüista Mikel Perez Gonzalez foi membro do grupo de investigación ELIBILAB da UPV/EHU e actualmente traballa como asesor de eúscaro na cooperativa Emun. Falou en Euskadi Irratia do traballo de investigación que está a piques de finalizar grazas á bolsa Mintzola de Euskaltzaindia. O uso da alternancia de código e a actitude dos vascos presentará o traballo en febreiro.

Perez analiza as actitudes e usos do código alternativo dos 305 vascos. Analizou como inflúe a competencia en eúscaro na combinación euskera-castelán, centrándose nesta variable.

A práctica combinatoria entre as dúas linguas non é un “caos”, hai algúns patróns lingüísticos nesa práctica. Hai tres tipos de frases identificadas cando se fala de código alternativo: códigos alternantes entre frases; unha parte nun idioma e outra parte noutro idioma na mesma frase; e unha alternancia de código etiquetaxe cando se fala de eúscaro, por exemplo , en plan, osea…

Quen mestura as dúas linguas e por que?

Pérez, ademais de mirar a súa investigación, analizou os resultados das investigacións levadas a cabo en Euskal Herria e no ámbito internacional, e destacou a conclusión que obtiveron: "Non se pode atribuír a alternancia código só á competencia lingüística, a única causa da mestura de eúscaro e castelán non é a competencia lingüística". Así o dixo Pérez en Euskadi Irratia: “Algúns están a tratar de encher ocos léxicos ou teñen carencias expresivas, por iso alternan ambas as linguas, pero outros son capaces de expresarse en eúscaro e, con todo, utilizan o castelán”.

Perez explicou que as persoas con menor capacidade de eúscaro utilizan a alternancia código en maior medida que as que teñen máis alto, porque non lles chegan as palabras en eúscaro, pero quen din ter máis capacidade teñen outras razóns para facer o mesmo: achegar ao interlocutor ao eúscaro, facer unha linguaxe máis informal ou non facelo só en eúscaro. Estas respostas deron ao investigador que pensar: “Quen ten unha menor competencia en eúscaro di que a alternancia a fai porque non lle veñen as palabras en eúscaro; de acordo, iso era previsible. Pero quen teñen máis alto o nivel de eúscaro din que o utilizan para facer máis informal, e queren facelo utilizando o castelán”.

Perez tamén sinalou máis razóns para practicar a alternancia: unha especie de rebeldía contra o poder; para demostrar que tamén sabe castelán, para mostrar dalgunha maneira o seu prestixio ou status… Un exemplo: o falante que fala en eúscaro máis cómodo que en castelán pode utilizar a palabra continua, aínda que saiba dicir iso en eúscaro.

Por situación comunicativa

Non é o mesmo falar cos pais, estar na aula ou entre amigos. Hai máis ou menos alternancias en función do estado comunicativo. No estudo observou que os euskaldunes fan máis alternancia euskera-castelán entre amigos, nun ambiente festivo ou na rúa, e moito menos nas sesións orais na escola. Perez opina que en situacións formais tendemos máis a evitar a alternancia, tendemos a reducila.

Non todos valoran igual a práctica da alternancia de códigos. Mellor aceptación por parte das persoas castellanoparlantes e con menor competencia en eúscaro. Pola contra, quen se consideran máis euskaldunes ven peor confundir as linguas.