Non sei cando van recibir este xornal os vascos que teñen secuestrados nos cárceres de España e Francia. E si vano a recibir... As cartas tardan vinte días en chegar. E os xornais non lles chegaron nos últimos días.

Resúltanos difícil asimilar que no cárcere non hai computadores, móbiles nin redes que se converteron en imprescindibles no día a día. Viven no mundo da televisión, rádioa e os xornais de papel. Que o teléfono fixo e as cartas son formas de relacionarse con eles. Que non hai unha espontaneidade de WhatsApp.

Na nova situación que estamos a vivir en Euskal Herria, non sería un mal exercicio imaxinar o peche que estamos a sufrir sen todas esas trepetas.

Non é este o tema deste artigo.

Cando comezou o peche, comecei con automatismo até hai un ano e catorce anos aos costumes que foron miñas: empezar a contar o día do peche, organizar o día a día...

Deime conta de que nos grupos de WhatsApp había un rumbo diferente da situación e decidín compartir a miña experiencia entre os demais. Sempre sabendo que cada un de nós é un mundo e que cada un atopa a mellor fórmula para afrontar as dificultades da vida que se adapta á súa forma de ser e vivencias.

Escribín así:

«Hai que facer a planificación diaria. Creo que o mellor é que cada un organice o seu. Traballando a imaxinación. Primeiro, reflexionar sobre o que podemos facer en casa, enumeralo e, por último, planificar a semana. Distinguir entre días e fins de semana con actividades e horas. Realizar tarefas e plans especiais para o sábado e o domingo. O importante é que se faga esa planificación, aínda que logo non se cumpra. Porque non se trata de someternos a un réxime que nos impomos. Esta planificación é para ter unha referencia e ser dono da decisión. Pola contra, a nosa vida estará en mans doutros. Si é un caos, que sexa un caos consciente e noso. A que hora deitarse e levantarse, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora facer deporte, á hora de limpar a casa, a que distancia, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora, a que hora de limpar a casa, a que hora, a que hora, a escribir cartas aos presos».

Pasaron uns días desde entón e, máis ou menos, todos nos estamos adaptando á nova situación. Descubrindo esta nova situación.

A cuestión é que si esta situación prolongásese no tempo, deberiamos prepararnos para afrontar esta situación nas mellores condicións posibles. E, segundo todas as aparencias, alargarase. Se isto fose así, deberiamos tomar conciencia das consecuencias. Si queremos ser capaces de coidar ao próximo, temos que ser fortes.

A partir desta reflexión, transmitín á miña contorna estas novas reflexións, baseadas na miña experiencia, que lles servirían de axuda. E un amigo animoume a que lle dea máis amplitude, por si puidesen servir. Por tanto, lembra aquelas que che parezan interesantes e esquéceche das demais:

Sendo o ser humano un ser que se adapta a calquera situación, mesmo ao estado de reclusión, aínda que non sexa natural, afaise e adáptase.

Segundo o que eu vivín, o estado de reclusión, como todo proceso que afecta ao ser humano, ten fases.

O primeiro e máis curto é o da rabia e a dor, sobre todo si a pesar da asunción da razón, o peche leva un custo persoal elevado. Non me demorarei nisto.

A segunda é a da adaptación.

A pesar da dura situación, a novidade sempre ten algo de atractivo. Ir adaptándose a esta nova situación, descubrir novos hábitos, axuda a coñecer os novos aspectos dun mesmo, do propio e do outro.

Non é unha situación eufórica, pero se se compara coa tristeza, a rabia e a decadencia vividas uns días antes, é un gran cambio. E iso pódenos levar a pensar que a situación non é tan insosteible. Sobre todo si pómoslle data de finalización. Do mesmo xeito que os presos nos cómics, comezaremos a debuxar palitos virtuais na parede do salón. Aínda que sexa inconscientemente, fixamos un prazo temporal a esta condena e o tempo até o suposto final faise máis sostible.

Como sabemos que vai terminar, non se nos ocorre ningunha outra solución que a de sufrir. Cando acabamos, o que faciamos antes, e agora non podemos facer, empezamos a pensar que volveremos facer todas esas cousas con máis entusiasmo. Que abordaremos a vida con máis entusiasmo. Pensaremos que fomos idiotas, non saboreando o momento presente, e deixándonos algunhas cousas para máis adiante.

Conformámonos e adaptámonos. Porque en nós a esperanza ocupa o lugar da rabia e a desesperación.

Esta segunda fase é a clave á hora de afrontar o tempo indefinido que pode durar o peche. É entón cando hai que fixar hábitos e automatismos que nos axuden a facer fronte aos inevitables altibaixos que a nosa mente vai ter ao longo dos días. A medida que pasen os días e alarguen o prazo da condena que nos marcamos, e si o día de fin empeza a afastarse no horizonte, axudarannos a non caer na depresión e a incomunicación.

De feito, cando se esgota esta fase dos descubrimentos, e segundo a propia identidade e as vivencias iso ocorrerá tarde ou cedo, poden volver imporse as rabias e as dores iniciais que non desapareceron do todo, que, como se dixo, dependen do custo persoal que supón esa situación e da comprensión do sentido e a razón da situación.

Durante o confinamento pasaremos moitas horas en familia, coa xente que amamos, ou coa xente que nos levamos mal, ou só. Pero sempre pecho. E a vía de escape máis curta adoita ser a que leva dentro dun.

Por tanto, nesta última fase, corremos o risco de encerrarnos dentro de nós mesmos: a nosa vida social está completamente embotada ou decaída; o esforzo necesario para saír do illamento que nos impón o confinamento pode chegar a debilitar as forzas de comunicación co próximo: non temos problemas laborais, nin de cuadrilla, nin de rúa. En definitiva, a nosa paisaxe visual e social reduciuse. E a solución pode ser protexernos dentro de nós mesmos, como no interior dunha casca. E dentro desa casca podemos encerrarnos con treps do século XXI, convertendo o mundo virtual nunha única xanela.

Por iso paréceme tan importante que durante o período de adaptación consolídense, fóra do noso mundo interno, os hábitos que marquen a nova vida cotiá e o tempo que dedicaremos á vida social.

E, como está a suceder, organizar citas sociais, fortalecer a comunidade a través da comunicación directa desde xanelas, balcóns e terrazas. Da mesma maneira que no cárcere faise da xanela á xanela, do edificio ao edificio e do patio ao patio.