Os meus amigos pregúntanme a miúdo como é a vida en Madrid. Non é fácil responder, sobre todo porque pasei de ser cidadán de Lezo de seis mil habitantes a ser un cidadán anónimo máis dunha cidade de tres millóns de habitantes. En xeral, as metrópolis teñen un efecto especial “punta de lanza”. É dicir, o que está a suceder nestas cidades empezará a chegar ás cidades e pobos en catro ou cinco anos, provocando un efecto de onda retardado. Iso é, quizais, o máis significativo dos espazos como Madrid, que normalmente parecen un portelo de face ao futuro próximo.

Supoño que estar a mirar desde a mirilla da porta ofrécenos unha oportunidade única para dar un salto da metrópoli ao mundo. É máis, como un vidente miraría á bóla máxica, vou publicar algúns cambios hipotéticos do futuro.

As primeiras imaxes desta bóla máxica que acabo de adiviñar mostran a unha sociedade que vive nunha dixitalización extrema. Seguramente ouvistes a alguén ao voso ao redor queixándose de “cando volvemos ao formato anterior”, non? Por favor, díganlles que, segundo esta máxica bóla, polo menos non hai volta atrás. Os formatos mixtos (on-line/off-line) e a dixitalización extrema son os escenarios de futuro próximo. Pero, de onde salguen estas lecturas?

É evidente que nos últimos meses vimos unha migración masiva, da transición do mundo off-line ao mundo on-line. Esta dixitalización estendeuse a todos os ámbitos da actividade e as relacións humanas, tanto intrafamiliares como entre amigos, e transformou radicalmente tanto as clases universitarias como todas as infraestruturas das empresas. Se algo demostrou esta experiencia dixital é que temos a man, máis ou menos, os recursos tecnolóxicos necesarios para poder replicar no mundo on-line o modelo de vida anterior. Esta dixitalización masiva transformará radicalmente os modelos de vida: situará en gran medida os ámbitos de traballo e aprendizaxe nos fogares, e incorporará a intermediación da intelixencia artificial na maioría dos servizos de face á cidadanía a través de locuciones telefónicas ou bot dixitais.

Para lanzar esas hipóteses, encontro tres pistas. En primeiro lugar, na actualidade, o número de ofertas de emprego dirixidas a programadores e desarrolladores dixitais triplica o do resto de ofertas de traballo. Os programadores son inevitablemente os traballadores desexados desta década, mentres que o ámbito das Tecnoloxías da Información e a Comunicación é a mina de ouro non explorada.

A segunda pista é a do Plan de Axudas da Unión Europea (UE) Next Generation EU. No orzamento de 140.446 millóns de euros destinado a España para a xestión da crise, faise referencia a dous eixos fundamentais como condición de obrigado cumprimento: o ecoloxismo e a dixitalización. Os expertos chaman Smart City sostibles ás metrópolis que se prevén que vaian estar no futuro. Neles, todos os servizos público-privados e todas as relacións interactúan coas aplicacións dixitais, o que transformará as formas de entender o transporte, a saúde, a educación e o lecer.

O terceiro indicio é que as empresas, tanto públicas como privadas, víronse beneficiadas economicamente nos últimos meses. Por unha banda, puidéronse reducir os custos de electricidade, wifi ou alugueres, cunha fórmula única de “traballar en casa”, gastos que foron asumidos polos traballadores, o que supuxo un desprazamento e individualización de custos. Doutra banda, o nivel de produtividade aumentou en xeral, e non só porque trouxemos o ámbito laboral á nosa improvisada oficina de casa. De feito, o medo e o estado de shock son outra das variables fundamentais a ter en conta; a sensación de non ter control sobre todo o que sucede na contorna supuxo un aumento da dedicación ao que podemos controlar, baixo a lóxica de “polo menos non perder o traballo”.

Volvendo á miña bóla máxica, vexo as imaxes dunha sociedade na que os modelos de vida inestables son a norma. O outro día falei da perda de vidas estables, e un amigo de Orereta respondeume que esa “perda” foi unha fantasía ou unha invención das xeracións dos últimos anos, que as xeracións dos seus pais e avós só coñecían a inestabilidade. Un amigo venezolano dicía que o maior caos foi que a COVID-19 chegou a países que non están afeitos vivir día a día. Episodios de ansiedade, mareos, depresións, enfados extremos, violencia… O distanciamento social provocado por esta crise está a ter consecuencias físicas e mentais en todas as xeracións. Temos unha crúa realidade nos extremos: nesta nova era das tecnoloxías da comunicación, ninguén sente realmente que lle atendan.