Chile iniciou hai tempo unha revisión crítica da súa longa historia de opresión. A produción con este obxectivo foi extensa e de gran calidade nos últimos anos, tanto desde a literatura –Mapocho de Nona Fernández, Non teñas medo toureiro de Pedro Lemebel ou Formas de volver a casa de Alejandro Zambra– como desde o cine –Machuca de Andrés Wood, León e Cociñaren na sección Manucasa lobo de Manuellinos, 1976, entre outros–. A ferida da historia da debilidade de Chile non se pechou en absoluto, mesmo segue sangrando.

A película Os Colonos naceu como unha frutífera actividade de memoria e, tras 12 anos de crianza, o director Felipe Gálvez tivo a oportunidade de presentala en Horizontes Latinos. A excelente ópera prima sitúanos a principios do século XX na extensa Patagonia entre Chile e Arxentina. Segundo o rico terrateniente, o tenente británico MacLenan, Mark Stanley, o mercenario estadounidense Bill, Benjamín Westfall, e o mestizo Segundo, que debe seguir de cerca ao talento Camilo Arancibia, cruzan a Terra do Lume. Coa escusa de abrir un camiño para o rabaño, tres homes deben “limpar” a zona, masacrando o pobo de Selk’nam.

A película, que combina perfectamente a grandiosidad opresiva das paisaxes da Patagonia cos primeiros planos expresivos dos protagonistas, lévanos a unha espiral de violencia sen fin. Así, na medida en que a violencia se fai cada vez máis explícita e agresiva, iranse estreitando os grandes planos xenerais iniciais, explorando o retrato das vítimas e verdugos de devandita violencia. A necesidade de dominar a natureza, que se dá como xogo ou entretemento, que é propia das xerarquías, que foi soportada polos pobos orixinais… A violencia represéntase na película de moitas maneiras e con moitas caras. O máis interesante, sen dúbida, é que ao final, da forma máis difusa, dáse a violencia coercitiva do Estado e a asimilación dos pobos orixinais.

A gran acollida que tivo Os Colonos na súa actuación o pasado sábado, e algúns comentarios na rede, que din que a película é un “descubrimento do ano”, están a voar. Aínda que non comparto ao cento por cento a fascinación xerada, considero que debe ser vista porque o western crítico de Gálvez é un fiel herdeiro das reflexións do noso tempo e unha potente obra cinematográfica.

O vento que arrasa, que vin no segundo día do Festival, tamén ten como punto de mira a dinámica dos dominantes e dominados, de maneira moito máis difusa. En Horizontes Latinos compite a dirixida por Paula Hernández, arxentina. Os protagonistas da película son o señor Pearson –Alfredo Castro– e a súa filla Leni –Almudena González–. Lenen só coñece a misión evanxelizadora do seu pai e a súa ardente devoción, desde a celebración até a celebración, cruzando xuntos o país. Cando o coche se estraga no medio da estrada, chegan ao taller no medio da nada e alí coñecen a Gringo –Sergi López– e ao seu fillo Tapioca, Joaquín Acebo.

Tapioca quere ser escoitada e querida, mentres que Lena querería liberarse da asfixiante protección do seu pai e de Deus (e do espírito santo). Na sargoría estival, o señor Pearson opta decididamente pola evangelización de Tapioca. Aos poucos, as tensións e as dinámicas de poder entre os personaxes van quedando ao descuberto, como as fortes tormentas nocturnas, ata que os medos e reproches gardados durante anos explotan.

Baseada no libro do mesmo nome, O vento que arrasa, escrito por Selva Almada. Deixoume moi frío para ver a adaptación de Hernández con ganas. A obra de Selva Almada nos últimos anos retrata a trama decadente de personaxes e paisaxes rurais arxentinos cunha prosa absolutamente sensual e suxestiva. Así pois, había prerrequisitos para esperar unha película perturbadora de gran beleza. A de Hernani, con todo, non sabe construír unha tensión crecente, polo que á súa proposta pódeselle imputar unha falta manifesta de unidade.