Tarde, sempre tarde, pero finalmente deuse por finalizada a avaliación do II Plan de Eúscaro de Osakidetza. Polo si ou polo non, non saíron á praza nin saíron ao mundo. Espirse en público, mostrar as súas vergoñas, porque non é bo; mellor gardalo no interior, á sombra do paraíso de Osakidetza. A avaliación é froito da colaboración entre Elhuyar e o Servizo de Eúscaro. Por medo a resistir a rixidez do poder, renunciando á sabedoría, non fixeron caso ás palabras da serpe e non comeron grans de mazás. Pola contra, espidos e sen vestirse, non recibiron máis que a amarga froita, a colleita da servidume e da ignorancia.

Entre outras cousas, aludiron ao reto de facer a historia clínica en eúscaro e, como sempre, cargaron con culpa a pacientes e médicos euskaldunes, advertindo de que as súas relacións, sobre todo escritas, poden comprometer a seguridade en eúscaro. Que pensaría unha feminista se lle dixésemos que quedase en casa para garantir a súa seguridade? Se lle recomendásemos que elixa as roupas de forma responsable e non exacta para que non se violenten?

É falso o que din Elhuyar, o Servizo de Eúscaro e o grupo IXA: que os médicos escribimos en eúscaro e en castelán o evolutivo dun paciente. Eu polo menos escribo en función do paciente: si é vasco e castelán é castelán, non en bilingüe. Porque a historia clínica debería ser así: segundo o paciente. É un erro se pensan que o tradutor automático (ao amparo da UEU e a UPV/EHU) vai solucionar a situación. A pandemia demostrounos que o servizo con tecnoloxía non é un medicamento, que a xente prefire a atención presencial no seu idioma. Os evolutivos, máis que no "idioma preferido por cada profesional" (sic), deberían estar no idioma de preferencia do paciente. Para iso, propuxemos percorridos ou circuítos de eúscaro para garantir a atención total en eúscaro e ao mesmo tempo traballar en eúscaro. Para facilitar a normalización da atención, baseada na evidencia e protocolizada, e non en absoluto o placebo dun tradutor automático. Non saben que é o medicamento, nin cales son os obxectivos e as bases da atención sanitaria. Parece ser que non leron en todo o mundo unha literatura que aúna lingua e saúde. Din que non saben que os tradutores automáticos non son aceptables. Refírense á oferta activa, aos circuítos ou á historia clínica sen saber que son.

Nos últimos anos tentamos explicar todo isto a través de artigos e publicacións, tanto nos medios de comunicación como a nivel académico, nos cursos de verán da universidade e no posgrao de lingua e saúde. Inútil. Non aprendemos nada. Eu mesmo escribín toda a memoria xustificativa, toda a bibliografía e todo un módulo deste posgrao. Sabendo que é perigoso para técnicos de eúscaro de Osakidetza, Elhuyar, o grupo IXA, UEU e expertos da UPV/EHU, non vou participar máis neste tipo de iniciativas. Non podo corroborar ese inhumano e inhumana mensaxe.

Eva non tiña a culpa. Pola contra, tiña razón: priorizou o froito do coñecemento e a liberdade, a mazá ofrecida pola serpe, rexeitando a escravitude e a ignorancia. Calouse a cabeza. Por tanto, rogamos a Asklepio, Higea e Panacea que nos déis forza, coraxe e coñecemento para investigar, aprender e actuar en favor dos pacientes. Fóra do paraíso da escravitude, na vida, na morte e no coidado, que a serpe sexa a nosa compañeira. Recibamos o froito do coñecemento e da boa práctica.