O 3 de marzo de 1976, cinco traballadores asasinados pola Policía en Vitoria e as peripecias en torno ao centro de memoria para lembrar a masacre cometida han cobrado forza en vésperas do 47 aniversario. A asociación 3 de marzo comunicou a obtención da garantía por parte do Goberno Vasco para a firma do convenio entre as institucións públicas e as asociacións Marzo-3 e Memoria Gara hai dous anos. “Valoramos positivamente o cambio de rumbo que fixeron no último momento”, explican os membros da asociación.

Con todo, o 3 de marzo denunciou os “cambios inesperados” que se produciron nestes dous anos e a “falta de respecto e seriedade ás vítimas” das institucións, e sinalou que a partir de agora seguirá estando pendente para que cumpran co seu compromiso: “Deixamos claro que o proxecto é inviable sen o protagonismo e o visto e prace das asociacións Marzo-Memoria Gara”.

O acordo coas institucións no 2021 baséase nunha colaboración horizontal: “Conseguimos garantir o tipo e metodoloxía de participación que a asociación Marzo3 vai acompañar no deseño, contidos e axenda”, explica Lander García da asociación Martx3 en Hamaika Telebista. “Haberá que ver si cúmprese, porque xeraron unha gran desconfianza”, engade.

Desde o Concello de Vitoria-Gasteiz comunicouse aos membros da asociación que en xaneiro aprobarían os estatutos da Fundación do Memorial do 3 de marzo, pero este conseguiu parar a votación. Así, trasladaron a proposta ás institucións e alcanzaron un preacordo. Ademais do convenio de colaboración, acordáronse modificacións nos estatutos da fundación.

“Agora os estatutos recollen os principios de verdade, xustiza, recoñecemento e reparación das vítimas”, explican desde a asociación. Ademais, os estatutos din que o centro de memoria terá “un carácter vivo e dinámico”, xa que o 3 de marzo e a Memoria Gara sempre reivindicaron que o centro debe ser tamén o reflexo das loitas actuais e o centro de actuación. Por outra banda, as asociacións de vítimas terán presenza no padroado da fundación e un do seu catro vocais será vicepresidente.

Unha vez consensuada, queren que a decisión sexa “definitiva” e consideran que a negociación é “pecha”. “O importante é avanzar con garantías de participación e capacidade de decisión –explican–. Agora, o cumprimento dos acordos depende da vontade política das institucións”.

Actos e manifestación o venres

Un ano máis, asociacións de vítimas e sindicatos organizaron numerosas actividades para lembrar e denunciar a masacre de 1976. Este mércores haberá unha proxección e coloquio sobre os acontecementos na sociedade cultural Orbain.

Pero o acto central será o venres, co aniversario. Ás 18:00 da tarde homenaxearase a cinco traballadores falecidos pola policía fronte ao monólito do 3 de marzo e realizarase unha manifestación pola cidade.

Desculpas e responsabilidades

O Goberno de España previu 600.000 euros para o financiamento do Centro Memorial do 3 de marzo nos orzamentos do Estado e expresou o seu “desexo” de participar na fundación. Desde a asociación de vítimas responden de inmediato que “en ningún caso” estarán co Goberno de España nese lugar, mentres non realice “tarefas domésticas”.

De feito, os responsables políticos do Goberno español na masacre de 1976 sempre puxeron trabas á xustiza española e aos aparellos do Estado para esclarecer responsabilidades ante os xuíces, entre os que se atopa o ex ministro franquista Rodolfo Martín Vila.

Neste sentido, o alcalde de Vitoria-Gasteiz, Gorka Urtaran, considera que antes de que o Goberno español participe na fundación do 3 de marzo “o Estado debería pedir desculpas” e que “non se pode xustificar” o ocorrido.

O representante do Goberno de España en Radio Vitoria, Denis Itxaso, respondeu á petición de Urtaran: “O Estado democrático non é herdeiro do franquismo”. Considera que “se manipula a historia” cando se di así.

Así, Itxaso aborda o relato oficial da Transición, que di que se esqueceu a páxina negra do franquismo e que foi un “pacto” entre todos para iniciar unha nova etapa. E por certo, que deixa sen castigo os crimes cometidos.