Un proxecto en marcha, a Historia do País Vasco en 100 obxectos
- A Wikipedia en eúscaro comezou unha interesante iniciativa neste 2024. Historia do País Vasco en 100 obxectos. Colleron a idea cuns libros que os wikilaris vascos escribiran cun motivo similar. A BBC e o British Museum de Londres fixeron unha Historia do Mundo en 100 obxectos, e en Irlanda un xornal local promoveu unha iniciativa similar (en inglés) cunha academia local e un museo nacional. (Este artigo apareceu en formato audio no último número de xullo da publicación dixital Ttap, aquí tédelo en forma de texto).
Estas dúas iniciativas, a do Museo Británico e a de Irlanda, están bastante ben documentadas na Wikipedia en inglés. No caso do eúscaro, a iniciativa comezou a desenvolverse en sentido contrario: En Wikipedia seleccionaranse e enumerarán os obxectos, e de aí poderase facer un libro, todo en orde.
A Asociación Cultural Wikilarien Kultur Elkartea xa contactou con diferentes museos e institucións para ver que pode propor cada un deles dos seus fondos. Xa existe unha lista probisional de cen elementos e abriuse un espazo para a elaboración e discusión de achegas.
Na miña opinión, facer a lista é un exercicio intelectual e cultural interesante e, sexa ou non wikipedista, convido a todos a pasala, a reflexionar sobre que obxectos culturais, antropolóxicos ou non, poden completar a historia de Euskal Herria.
Aí está, por suposto, a man de Irulegi, un obxecto único. Outras cousas, como a laya de cultivo ou a cestapunta, non se substitúen por un único ítem, senón por unha categoría. Ou nalgúns casos, pódese definir unha categoría cun ítem concreto, como cando se propuxo a Ikurriña, a bandeira deseñada por Sabino Arana, que aparezan na lista Kortabarria e Iribar xuntos coa ikurriña (xa gardada en Donostia) que saíu a Atotxa.
Outros obxectos poden non existir nunca no País Vasco: Olifante ou corno de Roldán que supostamente tocou en Roncesvalles para chamar a Carlomagno, unha reliquia falsa que se conserva en Occitania; ou o coche de Luís Carrero Branco que, por iniciativa dos wikilaris vascos, recentemente púidose documentar por medio de fotografías nun cuartel militar de Madrid...
Direi outros: As cartas de Heraclio Fournier, a trikitixa, a bicicleta Crosseta, o wolframio, a almadía, a xirula de Isturitz, algunha moeda bascónica, o brazo sen usra de San Francisco Javier, o libro Xabiertxo, a rotativa dos xornais Euskadi e Eguna, unha acción da compañía esclavista de Caracas, tanto a cabeza como a de Domingo.
Ven a axudarche a completar a lista dos 100 obxectos de Wikipedia e unha vez que os cen obxectos sexan decididos, documenta os obxectos sobre eles. Cen obxectos fixeron historia e fagamos historia con eles.
Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.
Chão de Lamas-eko zilarrezko objektu sorta 1913an topatu zuten Coimbran (Portugal). Objektu horien artean zeltiar jatorriko zilarrezko bi ilargi zeuden. Bi ilargiak apaingarri hutsak zirela uste izan dute orain arte. Baina, berriki, adituek ilargietan egin zituzten motibo... [+]
Hertfordshire (Ingalaterra), 1543. Henrike VIII.a erregearen eta Ana Bolenaren alaba Elisabet hil omen zen Hatfield jauregian, 10 urte besterik ez zituela, sukarrak jota hainbat aste eman ondoren. Kat Ashley eta Thomas Parry zaintzaileek, izututa, irtenbide bitxia topatu omen... [+]
Kanakyko Gobernuko kide gisa edo Parisekilako elkarrizketa-mahaiko kide gisa hitz egin zezakeen, baina argi utzi digu FLNKS Askatasun Nazionalerako Fronte Sozialista Kanakaren kanpo harremanen idazkari gisa mintzatuko zitzaigula. Hitz bakoitzak duelako bere pisua eta ondorena,... [+]
Urte bat beteko da laster Pazifikoko Kanaky herriko matxinada eta estatu-errepresiotik. Maiatzaren 14an gogortu zen giroa, kanaken bizian –baita deskolonizazio prozesuan ere– eraginen lukeen lege proiektu bat bozkatu zutelako Paristik. Hamar hilabete pasa direla,... [+]
Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]
Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.
11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]