As fresas deben reunirse como cantantes
- Es fresa? A fresa abre a porta da primavera. Na actualidade coñécense dous grupos de fresas, martilletes ou salvaxes (Fragaria vesca) e fresas cascas (Fragaria x anananassa). Ambos florecen paralelamente co equinoccio de primavera. As festas da fresa, que se celebran en terras máis frías que a nosa, sobre todo en Estados Unidos, son de outrora. Son coñecidas as de finais do século XIX, e como as maiores celebracións atópanse as fresas de comida e champaña, entre música, danzas, xogos, etc.
En Europa, polo visto, a fresa non se mirou con capricho e o seu pequeno martelo non se desenvolveu xeneticamente, non se fixo ningunha mellora xenética, tal e como se di tecnicamente. En América os colonizadores españois coñeceron con sorpresa o quelguen mapuche ou a fresa branca chilena (Fragaria chiloensis) e as súas fresas xigantes, até o tamaño dun ovo de galiña, ata que chegaron a Europa. Amedee François Frezie, espía francés, tróuxoos en segredo en 1714. Crearon no Brest de Bretaña as zarzas de fresa ou fresas de horta que se venden hoxe en 1766, hibridando quelguen e a fresa americana Virginia (Fragaria virginiana).
A fresa de Virginia é, de feito, unha especie de martelo ou base de fresas. Virginia de EE UU vén do Estado, pero foi atopada en moitos estados, mesmo no sur de Canadá. Irokes téñeno na súa mitoloxía e, segundo Ashley Day na súa 3 Sisters to Convide to Thanksgiving, a fresa xurdiu do corazón da Nai Terra cando esta morreu ao dar a luz a Sapling e Flint cos seus dous fillos xemelgos.
Nas culturas do extremos sur e norte de América ten gran importancia a fresa. Do mesmo xeito que no Norte, cando comeza a nova tempada de fresa, na parte chilena tamén se celebra unha gran cantidade de celebracións.
No noso país, a fresa ten moitos nomes, unha pegada viva que os nosos antepasados coñecerían e aproveitarían moi ben: arrega, regadío, amarrugi, amubé, maguri, mahal, mailubi, maraguri, marabio, maraburu, maránburu e maramo polo menos. E non temos celebración? Sempre habemos subestimado? No seu libro Euskaraz Eguia, escrito en 1858 polo azkaindarra Jean Martín Hiribarne, di: “Zuhamu, yende e pobos que caen sobre a terra; arriendo de marmalo. Hai tanta vida no subsolo como arriba”. O arrega ou fresa non é un estornamento ao mediodía do morcego.
Joxepa Agirregabiria Zubimendi veu da casa Ugarte de Lastur ao Errekalde de Astigarraga e levábaos a Donostia a vender fresas. Así o dicía aos que recollían a fresa na súa casa: hai que xuntala cantando fresa. En caso de calar come fresa e come, non se pode comer cantando.
É malo celebrar que agora e aquí tamén viñeron fresas? Con todo, elixe aos que lle rodean tikis, doces e bixis, e deixa lonxe esas grosas fresas que traen dun descoñecido.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]