En Navarra, tomando o eúscaro como ferramenta de educación, está a sufrir a agresión máis estratéxica das últimas décadas. O peor é que conta co apoio explícito ou implícito de demasiados euskaltzales. O Acordo Programático 2019-2023 subscrito por PSOE, GeBai, Podemos-Ahal Dugu e IE establece no seu apartado 3.1, punto 32, o seguinte: “Promover centros educativos que integren máis dun modelo lingüístico”. Os modelos mixtos han chegado até nós. Xa non é só a promoción do PAI.

Cal é o obxectivo? Non se trata de terminar cunha muralla que é “excluínte”, senón de terminar cunha muralla en eúscaro. É dicir, obstaculizar unha axeitada transmisión do eúscaro no ámbito escolar e trasladar a situación diglósica ás poucas zonas respiratorias do eúscaro. Coma se non tivésemos suficientes problemas nos centros de modelo D… nas escolas infantís de Pamplona xa se está implantando a rama de eúscaro e a de castelán, mesturando de cando en vez os espazos e as actividades de ambos. Ademais, engadiron actividades en inglés nas aulas de nenos e nenas que nin sequera saben falar e que só necesitan o amor e as aprendizaxes máis básicas.

Gimeno engadiu: “O plan é dar continuidade á mestura de modelos de escolas infantís nos ciclos a partir dos 3 anos”. Imaxinades Navarra sen centros de ensino integramente en eúscaro? E como o venden? Pois dicindo “l\s niñ\s son esponxas”, sacrificando pedagoxía e lingüística, e reivindicando unha falsa “convivencia” que nos marxina e que domina o castelán.

E que se escoita entre as familias que elixiron ou queren elixir o modelo de inmersión en eúscaro? Pois, na medida en que é unha comunidade diversa, de todo. Pero tamén se escoita “Bo, polo menos temos unha rama en eúscaro”, “Bo, aprenderá a partir dos 3 anos”, “uf, a opción en eúscaro está dous barrios máis aló”, “O meu aprenderá eúscaro e inglés en D-PAI”… tamén ven as consecuencias do cambio de paradigma que supón o COVID: Agora xa non importa nada que non sexa a saúde e a economía, é dicir, “as pequeñeces, para despois”. E mentres tanto, na mochila que tantas veces se menciona na pedagoxía reúnese na franxa de idade 0-6, o eúscaro ten cada vez menos peso.

Cales son as consecuencias? Vexamos os datos de Euskarabidea: En poucas palabras, e á marxe dos datos locais, o coñecemento aumentou considerablemente e mantense ou descende o seu uso. En Navarra, hai máis euskaldunes na zona mixta que na zona vascófona. Hai moito máis vascoparlantes receptores que vascoparlantes activos.

Por encima da política municipal, os partidos, conscientes destes datos xerais e tendencias sociolingüísticas, construíron unha nova política lingüística para potenciais votantes. En lugar de responder as necesidades de quen queira vivir en eúscaro (materiais de casa, inmersión na escola infantil, inmersión na escola, plans de eúscaro, lecer en eúscaro, prestixio en xeral,…), adoptaron discursos e prácticas en función do que teña suficiente co coñecemento do eúscaro no boga (modelo mixto, modelo D-PAI, modelo A,…). E por iso, vese a firma dalgúns a favor da promoción de modelos mixtos; por iso, Euskarabidea non fixo campaña a favor do modelo D; por iso, asínanse os orzamentos sen pór ningunha liña vermella aos ataques do eúscaro; e por iso, o PSN bótanos á cara “mergullarnos é excluínte”.

Temos que conseguir políticos comprometidos, que falen nos seus partidos da situación en toda a súa dimensión, e que teñan o efecto suficiente para pasar da política lingüística folklórica a unha política lingüística que defenda os dereitos dos euskaldunes. E, por suposto, terminar de pór liñas vermellas aos ataques do eúscaro nas seguintes investiduras, acordos de goberno ou orzamentos, é de vital importancia. O que hai que cambiar aquí, non é o PSN. Os euskaltzales temos que empoderarnos, e si os demais queren tratalo, que saiban que podemos aliviar en moitas cousas, pero co que nos fai navarros e euskaldunes, en ningún caso.