“Mira, mira un avión”, dicía Xabier. “Dicía” e non “mo dixo”, dixo, porque parece que os nenos teñen unha gran capacidade para falar da vida en xeral. Os adultos, acabouse, sempre necesitamos a alguén. Sostendo a frase de Xabier, díxenlle: “Non, nin que Xabier non engáneche o ceo, o que ves, direiche o que realmente é: as nubes tiveron fabas e están a botar unha chea de puzkers”. Sorrisos e risas: no presente.

E seguindo no presente… Lur, Unai, Iker…” quero dicir unha cousa: chegounos o frío, hai frío, tamén no parque viven os animais, e no solo hai unha chea de follas, para os gatos da noite, sabede que polas noites os gatos móvense á súa maneira nos cimentos do parque, nos tobogáns e na tirolina, e eu síntome que lles falta unha casa, xeareime e fago unha chea de hojaletas”. “Non hai seres máxicos” respondeume un. E eu, sorrindo, mireille aos ollos e dixen: “Ven comigo, ve este verme, mira o seu corpo, aquí a súa cabeza, aquí o seu ventre, non ten pernas nin brazos e velo, móvese a toda velocidade, non hai maxia nesa realidade? Nós non podemos movernos sen brazos e pernas… e estes en txan-txan, maxia e movemento!”. Os ollos brillábanlle na fronte e comezou a sacudirse as follas. Durante moitas horas estivemos a traballar no presente o que traballaramos coa imaxinación, no presente.

E sobre a maxia… Nadal

Diferenciando a cultura da nurtura, é a suma dinámica da realidade cambiante que forman os hábitos, as formas de relación e os produtos sociais cívicos que constitúen de feito un determinado grupo cultural. E aí están o Nadal, e como non, Olentzero e Mari Domingi. E Olentzero era un ser humano que repartía carbón aos que o necesitaban. Non se repartían caixas de Amazon, nin tiraban os catálogos dO Corte Inglés ás caixas de correos de correo, e non diferenciaban aos homes polas súas densas crenzas. Por tanto, aínda que nos perdoen, non estamos ben; equivocámonos. Quizá tamén esta lenda máxica haxa recibido a tinta negra do polbo do cruel neoliberalismo. Din que estamos frustrados…

Humanos, pobres

Os que miden o coñecemento do cerebro humano sitúan isto ao redor do 10%, é dicir, só coñecemos o 10% do funcionamento dos nosos cerebros. E no que coñecemos tamén está isto: si os seres humanos repítennos unha e outra vez o mesmo a través do audiovisual –as imaxes, as pantallas e os altofalantes–, interiorizaremos, aceptaremos e adaptaremos a nosa cognición, a nosa emoción e a nosa conduta. Por exemplo, na Idade Media, no cristianismo (máis apropiada sería a diferenciación segundo as dogmas e os bulos, pero vouno a xeneralizar impotente, perdón), a través da arte e a arquitectura das igrexas, e a través de diferentes “sermóns” (é dicir, a tecnoloxía máis avanzada da época e a nosa, que nalgún momento verano), traducíronse nunha infinidade de emocións, cogniciones e comportamentos. E hoxe en día seguimos igual.

Hábitos, medios de comunicación e mensaxe xenérica

Aínda que sabemos que tamén hai excepcións máxicas seguiremos falando da mensaxe xenérica de Olentzero, unha sociedade que só se impulsa desde o sistema.

Sendo 23 de decembro sabemos que Olentzero, Mari Domingi e os Pantalóns Vermellos levan moito tempo traballando e traballando. A nivel social, as diferentes estruturas sociais, orquestradas por medios de comunicación con propiedades similares, cóntannolo; así, os concellos, as escolas e algúns edificios públicos vístense con adornos; as rúas énchense de luces do Nadal; a televisión, as radios e moitos medios cóntannolo de diferentes formas e a maioría de acordo coas coordenadas do consumismo, é dicir, celebren unhas boas noites comprando o que está en venda. E a nivel de suxeito os cambios son evidentes: as casas énchense de adornos diferentes e moitos individuos tamén queren pór en orde o seu aspecto exterior, tanto por Olentzero, Mari Domingi e os Pantalóns Vermellos, como polas celebracións relixiosas. E co obxectivo de ter unhas boas noites e coa axuda do salario 14 ou sen ela, nas casas sácanse calculadoras que adaptan os destinos e destinos da prosperidade aos de cada un. E que a man invisible de Adán Smith, á que el referíase, non desapareza. Prefiro a man da familia Adams.

De acordo até agora? Ben. Matiz sobre unha palabra antes de dar o seguinte paso. A palabra: motivación.

Sendo tamén a época histórica dos coaches e bastardos sabios que asumen o neoliberalismo, gustaríame explicar unha cousa sobre a motivación. Coñecementos ( por exemplo: Licenciatura en Ciencias Humanas, Graduada en Psicoloxía e Doutora), eu son de feito e moitas experiencias rógolles a todos que me axuden a explicalo ben. E aí vou, de corazón: a motivación é o proceso de encamiñar adecuadamente a enerxía necesaria para que o individuo cumpra os obxectivos que lle gustan de feito (lexítimos, éticos e bos – en torno ao karma noutro momento–). En xeral distinguimos dous tipos de motivación: a motivación intrínseca e a motivación extrínseca. A motivación exterior podería ser a zanahoria do burro, é dicir, o proceso que nos move a consecución do premio que nos ofrecen. Por exemplo: Adecuar o comportamento co obxectivo de conseguir agasallos de Nadal (agasallo = zanahoria) (= percorrido do burro). E a motivación intrínseca é un espazo rural cheo de zanahorias que nunca se esgotan nun mesmo, onde as zanahorias correspóndense coa realización de realidades que nos gustan. Por exemplo, un neno pode gozar do pracer que consegue mentres le cando lle gusta ler. Ler, xogar ao fútbol ou tocar un instrumento. Dános igual, todos temos motivación, só hai que deixarnos sementar. Entender onde se atopa a posición da zanahoria entre estas dúas motivacións é fundamental; é dicir, a motivación interna non necesita de zanahorias externas, pero cando non se activa a motivación interna e temos que facer algo pesado, a zanahoria externa vénnos moi ben.

Por tanto, lanzamos a seguinte pregunta: son eficaces os agasallos coas zanahorias dos bos comportamentos para conseguir bos corazóns? A man invisible púxonos zanahorias envelenadas en lugar de carbón e aí están Olentzero, Mari Domingi e os Pantalóns Vermellos enfurecidos.

Por que?

En primeiro lugar, lembremos brevemente a lenda: Repartía Olentzero xenerosamente polo monte aos que necesitaban carbón de caserío en caserío, para que ninguén tivese frío. O Olentzero tiña como obxectivo a igualdade, a dignidade e a maxia. Lendas, realidades, hoxe en día ela enviaríanos ao cu do can. Por que?

Os pais utilizamos a palabra carbón como ameaza de castigo, creando medo a corrixir moitas condutas dos nenos. Porque deixando de lado a maxia do Nadal e acumulando diñeiro organizamos o Nadal.

E nesa estratexia automática e colectiva, en lugar de traballar a capacidade dos nenos e nenas para estar no presente e gozar no presente, e en lugar de conseguir zanahorias do campo interior, pomos as zanahorias aos nenos e nenas en agasallos de Nadal. Nai miña!

Sobre a dignidade. Neste xogo da pasta de Nadal, coa idea de que cada vez sexamos máis bos a nivel social e que teremos un agasallo máis axeitado, que pasa nas familias con menos diñeiro? Ou nos nenos? Que lle facemos crer? É dicir: son peores as que obteñen unha zanahoria mediocre que as que obteñen boas zanahorias? Nesta remodelación da lenda do Olentzero que acabamos de crear, a resposta é “si” con maiúsculas. Ademais, o eco é máis grave, as zanahorias no campo de cada un non valen un céntimo, senón as que veñen nun papel brillante, a noite do 24. Ademais, si Xabier, Unai, Iker, Lorena, Amaia… todos teñen a capacidade de gozar mágicamente dunha maneira digna no presente, por tanto, deberiamos non estragarnos, é dicir, respectar os espazos internos.

E por último, cada ano, ao redor da igualdade e situándonos o 25 de decembro, son os nenos e nenas economicamente máis ricos os que, ao mediodía de Nadal, presentan os seus fascinantes agasallos na praza do pobo fronte aos demais segundo os nosos costumes neoliberais. Pola contra, os nenos e nenas que non son máis ricos economicamente xa non se avergoñan de baixar á praza en Nadal, porque unha vez que baixaron á praza con tristeza as risas de quen compararon as súas “txikis” agasallos cos agasallos dos máis ricos economicamente, puxéronlles en dúbida a súa correcta existencia e facer, e non, non queren volver vivir iso. E o día 25 non poderán ver os pedacitos de faba das nubes porque os seus ollos están cheos de bágoas.

A miña nai.

E si eu fose Mari Domingi, digo porque me gustaría ser, voando do ceo baixaría ás prazas do pobo e co meu mellor sorriso cambiaría as coordenadas da riqueza, porque en lugar da riqueza económica falaría da riqueza do corazón. E para iso poría no centro da praza o artefacto máxico que acabo de crear e, do mesmo xeito que os oráculos de Delfos, repartiría os agasallos máxicos sentindo a man de cada neno e tendo en conta o propio corazón. E non, estes non se atoparían nin nos catálogos das caixas de correos de correo, xa que son aqueles que teñen unha conexión directa cos recursos para poder gozar da vida mágicamente situándoos no presente. E, por certo, que o mesmo Olentzero leve a man invisible con pantalóns vermellos a Mari e que ela decida que facer. E sexa así!

Por iso, polos nenos e polo que valen, viva o Nadal, amigos.