Estes días estamos a escoitar moito a expresión emerxencia climática. Que significa?

A poboación, a mocidade... está a mobilizarse en todo o mundo ante a gravidade da situación. Escoitan as mensaxes da ciencia e danse conta de que xa están a sufrir os efectos do cambio climático, que son graves e que si non se busca unha solución serán aínda máis graves. Ademais, hai pouco tempo para facer algo, por iso a emerxencia é. Necesitamos accións concretas, contundentes e urxentes, e non só plans a longo prazo, como até agora.

Accións firmes, di vostede. Trátase de descarbonizar a economía?

Por unha banda, e por outro, a adaptación ao cambio climático. Nos últimos anos está a observarse que os efectos extremos do cambio climático prodúcense cada vez con máis frecuencia: secas, furacáns... O cambio climático xa está aquí, non é cousa de futuro. E ademais, afecto sobre todo aos países máis pobres, que teñen menos capacidade de resistencia. Temos que empezar a adaptarnos canto antes. O axuste debe ser o compoñente de todas as nosas políticas para que os efectos futuros non nos golpeen tan duramente. Doutra banda, necesitamos accións urxentes para reducir as emisións de CO2 e outros gases de efecto invernadoiro.

O traballo a curto prazo, segundo os científicos...

Ás veces ponse obxectivos a moi longo prazo. O Convenio de París establece que en 2050 as emisións netas de gas, é dicir, o balance entre o que se emite e o que absorbe a Terra, debe ser cero. Desta maneira pódese conseguir o cumprimento do obxectivo principal do Convenio: Que o quecemento global da Terra, desde tempos anteriores á industrialización, non supere os 2 ºC e, si é posible, os 1,5 ºC. Pero o cambio que temos que facer para iso é brutal, transcendental. O sistema enerxético debe cambiar como nunca. E para 2050 podemos facer moitas promesas, pero que estamos a facer en 2030 ou nos próximos cinco anos para asegurar que imos ir polo bo camiño? Segundo o grupo de científicos IPCC que analiza o cambio climático, deberiamos chegar ao cume das emisións o próximo ano e descender á metade para 2030. É un cambio tremendo, é unha forma urxente de actuar.

Como se pode conseguir iso, como reducir as emisións á metade?

Antes do cume da ONU que se celebrou esta semana, o secretario xeral, António Guterres, fixo catro peticións. Unha, que os países levasen ao cume plans concretos de redución de emisións en 2050. Creo que sería mellor pedir plans a curto prazo, pero... O resto de peticións de Guterres foron moi concretas. Por unha banda, a eliminación das axudas aos combustibles fósiles son enormes e moito maiores que as existentes para as fontes renovables. En segundo lugar, a creación de impostos sobre os combustibles fósiles, dos que os estados reintegrarían dalgunha maneira os seus beneficios á cidadanía (por exemplo, mediante a redución doutros impostos) para investir no ámbito das enerxías renovables e a eficiencia enerxética. Por último, o secretario da ONU realizou unha petición moi importante a curto prazo: Que non se constrúan máis centrais de carbón a partir de 2020.

A clave é o transporte? A substitución de combustibles para vehículos por fontes renovables parece a máis difícil.

O transporte é, por suposto, un dos campos máis importantes. Por unha banda, debemos reducir o consumo de carbón para a xeración de enerxía eléctrica, que aínda sobe nalgúns países asiáticos. Os datos indican que o prezo das enerxías renovables xa é máis barato que o do carbón en case todos os países do mundo. Debemos acelerar este proceso e evitar a construción de máis centrais de carbón. E doutra banda, di que unha das claves é o transporte, que é onde se está producindo o incremento das emisións nos países desenvolvidos. Hai que facer políticas para que o modelo de mobilidade sexa máis sostible. Medios de transporte públicos, marcha a pé, ampliación masiva de coches eléctricos... E todo iso en moi pouco tempo.

Por outra banda, non se deberían pór límites aos modos de transporte máis contaminantes e menos alternativos? Avión, tráfico marítimo...

Actualmente non existen solucións tecnolóxicas para estes medios de transporte. Creo que o ideal é combinar ambas as vías: por unha banda, utilizar estes medios de transporte dunha maneira máis responsable e, por outro, seguir buscando solucións tecnolóxicas que dificilmente van permitir a descarbonización total destes sectores. Estas emisións, por exemplo, deberán equilibrarse co carbono absorbido polos bosques. Pero iso non quere dicir que non teñamos que reducir o número de viaxes na medida do posible.

En canto ao coche eléctrico, son numerosas as voces críticas que apuntan a que dificilmente será unha alternativa aos parámetros de mobilidade actuais. Quero dicir que non será suficiente.

Eu son optimista respecto da capacidade de competir a curto prazo cos coches convencionais en termos de custos. A maioría dos estudos técnicos realizados sobre o tema apuntan a que para 2023-2025 o custo dun coche eléctrico e un convencional será o mesmo. Ademais, a eléctrica é máis eficiente desde o punto de vista do uso da enerxía e, por tanto, máis barata neste sentido. Cal é o reto? Creación dunha infraestrutura de recarga que aínda non está dispoñible. Pero creo que se poderá solucionar a curto prazo. E tamén neste caso, transformar a mobilidade non é só substituír uns coches por outros, senón que debemos complementalo con medidas como a promoción do transporte público.

Xa mencionamos o recente cume da ONU en Nova York. Cal foi o resultado?

Non se cumpriron as expectativas, pero foi unha cita importante porque alí se reuniron os líderes políticos, sociais, empresariais... para explicar que van facer. Non pode dicirse que non sirva para nada. É certo, en calquera caso, que se fan moitos cumes e que se botan en falta acciones máis contundentes, iso é o que está a demandar a sociedade e os científicos. Necesitamos accións eficaces ou sufriremos consecuencias.

O principal acordo internacional para a loita contra o cambio climático é a Convención de París de 2015. Pero non é vinculante.

Trátase dun acordo adoptado cunha visión de conxunto. En lugar de obrigar aos países a alcanzar un obxectivo (como no Protocolo de Kyoto), decidiuse preguntar aos gobernos que están dispostos a facer en materia de cambio climático e logo medir si eses compromisos son suficientes para que o quecemento non supere os dous graos, ou si é posible, máis dun grao e medio. O marco está a funcionar na medida en que os países están a propor accións, pero a suma desas accións até agora non é suficiente para cumprir os obxectivos de París. De momento, tendo en conta as promesas dos gobernos, o quecemento sería de tres graos, e iso sería un desastre tremendo. Por iso fíxose o cume da ONU esta semana, porque se nota unha falta de valentía no cume.

Neste momento, o quecemento da Terra é de 1,1 graos desde a era anterior á industrialización.

E si non facemos nada será de 1,5 dentro de 10-15 anos.

É posible aínda non superar esta barreira? Hai quen cre que non.

O IPCC di que é fisicamente posible, pero que todas as emisións de gases de efecto invernadoiro deberían ser suspendidas moito antes de 2050. Desde o punto de vista social e tecnolóxico, o cambio que necesitariamos para conseguilo sería enorme. É moi difícil.