Era unha gran cantidade de plantas que se utilizaban como cordón en tempos remotos. O meu amigo Markel alegrarase de saber que as raíces do carballo (Quercus robur) utilizábanse outrora como cordas... De feito, o carballo pertence a unha paisaxe de gran importancia, o aramaiotarra, e está dedicado á selvicultura, tanto a pé como a cabeza. Pois ben, Rodolfo Bozas-Urrutia recolleu en Arano como as raíces do carballo facíanse encoladas ou retortas, e engade que eran fortes e duradeiras. Chámaselle “Travesa”.

No Encinar de Améscoa, no territorio da arte (Quercus ilex), non existe o carballo, pero o ajenjo chámase “bidurri” (Clematis vitalba). Esta planta é un potente trepador capaz de producir grandes lianas. Sóbese sobre as grandes árbores e na bibliografía sobre el cítanse as trepadoras do groso do brazo, como as coñecidas Pio Font i Quer. É flexible, fino e difícil. Retorcer, enrólase e non é fácil de romper, con el atreverase facilmente e tamén se enrolará un pouco. Os nenos usan a sarna branca para as súas pipas, cousa que ouvín dicir máis veces; a rama entre nós e nós ten un interior poroso, cheo de bastións, e unha vez seca, tírase facilmente á chama e ao fume. Tamén se fixo unha corda coas súas sardiñas. E tamén cestas. Tamén o xugo e o castigo que une o kama ou o burkama ou a pértega ou o temón.

En Aezkoa coñéceselle como “aiarte”, “ligartza” en Abárzuza (Terra Estella) e ese mesmo nome coñéceselle ao cordón que se utiliza para unir as azaos ou feixes de Uztárroz (Roncal). Tamén se lle coñece como “tiñari”, sarna e lepra ou lepra ou lepra; “ezkabia” e, ao parecer, foi unha herba medicinal para mitigar o seu ataque e facela máis levadía, xa que é capaz de atrasar as bacterias. Tamén se lle coñece como “cabeza de ferro”, que aparece na lista de nomes de plantas editada por Telesforo Aranzadi e enviada por Bernardo Estornés Lasa desde Isaba e que relaciona coa tradición de facer coroas con esta planta. Tamén no outro extremo do Pirineo, en Montseny, cando querían disfrazarse de anxos facían coroas con el, e con flores de guisantes ou de herbas de serpe (Arum spp.). adornar. Algúns mesmo recibiron os nomes de “metu” e “hautin”, pero véxoos máis xustos para dicir á trepadora, é dicir, á sarna de calquera planta. Quen o saiba, explíqueo. Tamén están recollidas “Ezkeraihen”, “aihenezker”, etc., que tamén son nomes de moitos trepadores: lúpulo (Humulus lupulus), zurdo negro (Convulvulus arvensis), zurerte branco (Calystegia sepium), etc.

O xénero do Ayennis, Clematis, provén do grego antigo clématis, que significa planta trepadora; o nome da especie provén do latín vitalba, que significa “cor de viño branco”; si a flor do abelleiro salvaxe ten esa cor branca palla.

O xénero Clematis é moi coñecido na xardinaría. Creáronse grandes trepadores que dan espectaculares floraciones de distintas cores. Verdadeiramente fermosas. Están en plena flor. Cando termine isto, irei visitar a quen teño no soportal.