Libertinaje e moho
- Agora está en pleno esplendor, alcanzamos case dous metros de altura en espectaculares conxuntos brancos extremos. Para o poeta de moitos insectos óuvese ao seu ao redor un precioso zumbido común. De maio a setembro os talos altos e ríxidos teñen corimbos de pluma, formados por numerosas pequenas flores brancas en forma de estrela. Percíbese de lonxe; as flores son singulares, sobresalientes, como o salto dun bailarín lixeiro e delgado, por iso cada vez son máis visibles nos xardíns.
As flores silvestres son brancas de flor esbrancuxada ou rosa ttantta. As hibridaciones para xardíns deron lugar a flores rosas e case vermellas. Unha aparencia e outro cheiro. Contén un notable vapor que lembra o cheiro doce da améndoa. A principal atracción dos insectos é esta, sobre todo as moscas que ven de flor a flor danzante.
Nas terras secas do sur de Euskal Herria, a máis estendida é a semelora, a semelilia ou a burdilinda, Filipendula vulgaris, con ttanttas rosadas nas flores. Nos terreos húmidos e pesados da parte norte, o nasalor, a raíña do campo ou a raíña das ciruelas, Filipendula ulmaría, con flores esbrancuxadas.
Este último é o que teño do barrio. A cabeza florida aparece agora por todas partes nos prados e raposos da zona da Terra. Moi dura, pode levar até 15 °C de frío, gústalle o solo húmido, pesado e rico. Por iso, é unha boa planta para encher as marxes de arroios, concas, costas, acequias, augas putrefentes ou lagoas, así como os ricos campos de cultivo que se deixan nas ribeiras.
Pero, de onde lle vén o nome de “nasailor”? “Nasai” ten moito significado. No dicionario euskera-francés de 1926 do sacerdote bayonés Pierre Lhande Hegi aparece unha chea: lasai, zapatillas anchas, comida copiosa, libre, sen límites, grande ou ancho, vestido, abundante, naro ou yori, fonte, xeneroso, amigo, mangueira ancha ou grosa, confesionario, libre, palabras. Relaciona coa caída e a excreción, a destrución e o abuso, os nasos, etc., que se basean no repouso. Non esquece o libertinaje, a libertinaje, a galguería e as condutas erróneas. Andoni Karmelo Urrestarazu Landazabal “Umandi”, todo o “euskerazain” da Consellería de Eúscaro, defíneo da seguinte maneira: “Con onte para a risa aragonesa”. E a risa de carne: o desmesurado apetito de carne e o exceso. Enlaza con Lizunkeritza.
A clave, o libertinaje dun e a luxuria do outro. O nasallo crece en solos fértiles/fértiis onde hai humidade, do mesmo xeito que o moho. Este é a orixe do seu nome. Pois?
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.