"Ás veces podes ter sorte e no segundo ano podes saír de alí porque hai moita xente que o deixou ou podes estar 3-4 anos ensaiando antes de saír", di Martin Etxegarai (1998). É un dos veteranos do grupo, este ano baila por cuarta vez.

"Somos un equipo bastante mozo en xeral. Hai dous que bailaron durante tres anos e logo nós os seguintes", engade BEÑAT Ordoki (1999). Explícanos que a conta da substitución contrólaa a man de diante, "a aurresku apunta a quen está nos ensaios, está como unha lista de espera. Cando un titular o deixa, entra o seguinte bailarín con máis ensaios".

Hoxe en día, el vai por diante, "a primeira man decide quen vai ser o próximo. O ano en que eu ía debutar, díxome que a deixaría ela e que si ao ano seguinte quería terme á fronte, e sen dúbida que si". Di que ten máis responsabilidades do que parece: "Ten que guiar ao equipo, preocuparse polos ensaios, ensinalos á xente e controlar todo o percorrido o mesmo día, e os pasos tamén", engadiu.

Os primeiros anos ensaiando

Algúns dos que empezan os ensaios bailaron anteriormente, pero outros nunca: "Nós desde pequeno bailamos no grupo de danzas Tantirumairu e aí bailamos a ezpata-dantza en varios actos, e saímos á ponte e a facer cruzamientos. E logo hai xente que non estivo bailando até agora, ven que empezan os da cuadrilla e eses empezan desde cero; pero o lesakarra máis ou menos coñece as danzas", explica Ordoki.

Segundo Pablo Ramos (1999), o capitán asume o papel do profesor, pero os que normalmente saben ensinan aos principiantes: cando chegan empezan a seguir o ritmo como poden. Trátase de ensaios dun mes, polo que non tardan en mostralos a un ritmo suave, polo que teñen que entrar eles mesmos ao ritmo".

Adoitan comezar os ensaios aos 20 anos. Desde nenos viron ezpata-dantzaris, moitos deles de casa, e a ilusión e o desexo de ser ezpata-dantzari xunto a amigos do pobo é de moitos lesakarras. Din que non é estraño para quen nunca bailou, que o recibiron desde pequeno, que a música lles é familiar e a moitos lles salguen os pasos automaticamente.

"Xa tiñamos a idea de facelo o ano pasado, pero non saíu, non nos atrevemos, este ano si", di con risa Uxue Mesa (2001). "Empezamos a falar para tentar vir, avisounos un amigo que empezaron e animámonos, engade Iratxe Muxika (2002).

Mesa cóntanos que está interiorizando as danzas, "Sabiamos uns pasos básicos, pero non tiñamos nin idea de que fixésemos crucifixos de paus. Aínda nos está custando iso, pero niso estamos". Ambos son txistularis e tamén bailaríns; levan 12 anos tocando o txistu en Sanfermin e xa se lles coñecían os ensaios, pero a ezpata-dantza nunca foi bailada. "Como somos nenas, non nos ensinaron nunca, agora empezaron a ensinar ás mozas. Nós vímolo desde fóra, coñeciamos os pasos, pero non os sabiamos como debiamos, sobre todo as cruces", explica Muxika.

Ezpata-dantzari por primeira vez

No primeiro ano bailou por primeira vez Joel Gil (1999), pero en realidade non lle tocaba: "Pablo tivo mala sorte e lesionouse bailando a véspera de San Juan. Esperei un pouco a ver si recuperábase e nada. Entón apresureime a conseguir a roupa e saín eu do seu parte. Pablo Ramos di que viviu a lesión con calma, "non podes facer nada. Tiña o nocello torto, pensei que me pasaría a dor, pero non se recuperou e aínda o noto. Este ano, en principio, sairei. E bo, o meu posto está ben que o colla un amigo".

A Gil pedímoslle unha recomendación para a persoa que este ano vai saír por primeira vez: -Tomala tranquilamente, como un día máis. É un día especial, pero el é bailarín, bailou toda a súa vida, máis que eu, por tanto, moi pouco consello. Sabemos que nolo imos a pasar ben. Estar tranquilo e gozar".

Listan espera

Tal e como se mencionou ao principio, comezan a ensaiar e incorpóranse á lista dos ezpata-dantzaris, participando nos ensaios á espera de que algún titular abandone o lugar. A espera fíxoselle longa á avanzada; "Empezamos a ensaiar de forma similar, pero Martin saíu un ano antes que eu e xusto o ano no que eu tiña que saír foi a pandemia, e entón estivemos á espera de dous anos". Etxegarai di que o ano pasado empezou unha cuadrilla bastante importante: "Por tanto, nós tamén temos que deixalo en poucos anos. Si non o deixamos, botarannos! Ja, ja, ja! ".

E Mesa e Muxika son os que pronto ocuparán os lugares que deixan libres, pero están tranquilos. "Vexo que aínda necesitamos un pouco de tempo para aprender como cómpre, pero o certo é que nunca sabes cantos anos tes que esperar", di Mesa. Muxika dinos que non ten présa: "Quero vir, gozar, aprender... e si teño que ensaiar tres anos, non teño présa".

Ademais, aínda teñen que traballar sen saír a bailar o día de San Fermín, "aínda que non sexa ezpata-dantzari imos saír txistularis, vivímolo de dentro, doutra maneira, pero de dentro".