Os creadores da primeira escola de bertsos do mundo non eran conscientes da importancia que tería en Euskal Herria. Patxi Goikolea di que non fixeron milagres Juanito Akixu, Xanti Iparragirre e o tres: “Empezamos a difundir o bertsolarismo e a xogar; nada máis”. Con todo, desde o principio decidiron que transmitir o bertsolarismo ao pobo sería unha carreira de moitos quilómetros, e estableceron un obxectivo de dez anos, “sen deixalo despois de cinco anos, aí, empuxando”. A outros once quilómetros da meta, pon en valor as escolas de bertsolarismo actuais. “A nosa semente estendeuse no País Vasco, e iso é algo belo”.

Goikolea céntrase na transmisión e, tal e como destacan os antigos alumnos da primeira escola de bertsos de Almen, o bertsolarismo, o eúscaro e a tradición estendéronse máis ao pobo que á persoa. E di que a mellor maneira de chegar ao pobo é ir ás escolas. Alí foi aos pais e profesores de Almene para proporlles que comezasen as clases de bertsos. “Dixéronme: ‘Como o imos a facer, que non se fixo nunca’. Bo, pois empeza”. Empezaron coas palabras e os xogos de palabras.

Os máis pequenos animáronse a participar nas actividades que se realizaban fóra da escola, e o primeiro día participaron 75 persoas. A transmisión máis habitual é a de adultos novos, pero Goikolea lembra que na década dos 70 os nenos transmitiron o bertsolarismo aos adultos, que ían a casa e cantaban aos seus pais os vellos versos apresos. Txirrita, Xenpelar, Pello Errota, Bilintx… O que Goikolea escoitou á avoa ensinou aos alumnos da escola de bertsolaris, e eles aos seus pais.

Facer bertsozales e crear bertsolaris

Ao dar o primeiro paso, viron a facilidade dalgúns dos mozos para os bertsos e o seguinte paso foi avanzar con eles. Quixeron crear bertsolaris e, entre outras cousas, pediron a Abel Muniategi que lles axudase a ensinar as bases do bertsolarismo. Nun librito colocou o verso na medida, a rima, a pausa, a melodía. GOIKOLEA destacou o traballo realizado por varios euskaltzales e bertsolaris na creación das bertso eskolas, e lembrou que o material foi creado desde a nada. Cada un deles ofreceu ao pobo a sabedoría do bertsolarismo.

Aprender, traballar. É o que fai falta para ser un bo bertsolari, segundo Goikolea. Di que os bertsolaris de hoxe en día teñen máis facilidades que afección, a diferenza do que ocorreu a principios dos 70. Pero empezaron, empezaron e aos poucos fóronse ampliando os recursos. As bertso eskolas abríronse en sete territorios, e con elas o eúscaro. Admira aos bertsolaris e aos que cantan “bertsos extraordinarios”: Di que Lasarte era un bertsolari “perfecto” e que Saioa está namorada de Alkaiza. “Cando lle coñecín díxenlle que facía versos moi bonitos, que tan fácil e tiernamente. Nerea Ibarzabal tamén é xenial”. Subliñou a mellora que fan os mozos en pouco tempo, “porque o traballan”. Goikolea perdeu un campionato escolar, o do ano pasado, debido á pandemia, segundo confirmou o club. Non falla, segue o iniciado.

Do berce en eúscaro

“Nós sempre fomos moi euskaltzales, desde o berce vivín en eúscaro”. Non lle parece que teña problemas para vivir en eúscaro, pero recoñece que participou en numerosas reunións clandestinas durante a ditadura. Para que? “Para impulsar o eúscaro-e”. Era, pois, un traballo de sombras. Lémbrase a sandez coa que viviu o eúscaro desde sempre: “Cuns 13 anos fun a unha tenda e dixen: tedes libros en eúscaro? E non había nada! Imaxinade como o viviamos nós”.

Da mesma maneira, Goikolea encargouse de dar o salto á Korrika. Non ten que correr para cumprir o obxectivo que ten AEK: normalizar e estender o eúscaro ao pobo, para que o eúscaro estea ao alcance de todos. 20. No transcurso da Korrika realizóuselle unha entrevista especial e, ao fío da mesma, enviou un punto desde Arrasate, coma se fose a mensaxe da testemuña, até Eskoriatza. Alí foi recibido por Xanti Iparragirre que respondeu:

“Nós tamén temos/ unha chea de quilómetros”, Goikolea. Iparragirre prosegue: “Korrika ou amodo/ en busca de futuro/ Bertsoakin euskara/ que se fortaleza/ cun só obxectivo/ Hiruko umila/ Patxi eta Juanito/ moitas grazas por vós”. O xornalista terminou: “Patxi, Xanti, Juanito/ moitas grazas a vós”.