Danos inevitables

Desde o inicio do período de confinamento decretouse o peche da maioría dos comercios. Na medida en que é un campo importante de relación, foi unha medida a tomar para reducir a cadea de contagios. O comercio é o sector que concentra a maior parte do persoal, onde a maioría son mulleres. A parada de comercios e aloxamentos familiares vai traer graves perdas e, o máis probable, a recomposición entre empresas, en beneficio de transnacionales como Amazon.

Como moitas outras actividades, o nivel de produción reduciuse moito nas últimas tres semanas. Como consecuencia diso, as regulacións temporais de emprego (ERTEs) foron moi abundantes –case 31.000 persoas, que afectan a máis de 205.000 traballadores de Euskal Herria-, e rexistráronse 14.500 parados máis nos servizos de emprego en marzo. A estes dous efectos hai que engadir o cesamento das novas contratacións, como as dos traballadores de turismo de tempada. O aumento do paro previsto a finais de ano -entre 60.000 e 80.000 novos parados, tirado dos cálculos do CEPREDE– e a baixada das rendas obreiras e empresariais afectarán ao poder adquisitivo e ás condicións de vida da sociedade. Esta primavera vai pór en evidencia o mal modelo de especialización da economía vasca nas últimas décadas.

Mentres tanto, máis aló da fronte hospitalaria, o maior problema é garantir a saúde nos centros de traballo. Algunhas empresas que manteñen a súa actividade non a realizan e as institucións públicas non puxeron os medios suficientes para facer cumprir as medidas sanitarias necesarias. A isto hai que engadir que en moitos despedimentos e non renovacións de contratos non se pon como motivo a situación de emerxencia provocada polo COVID-19, a pesar de que é evidente, porque tras esta situación algúns empresarios pretenden reducir os seus persoais de traballo. Ante esta situación, moitos traballadores están a quedarse desprotexidos e as medidas que están a adoptar os gobernos non están a ser suficientes. A degradación social ten que ver coa situación de saúde, e a situación actual ha propiciado a caída das rendas e a crise do coidado a domicilio. Por iso, necesitamos unha política valente para protexer tanto o traballo como a vida.

No ámbito laboral

Entre as medidas adoptadas desde o inicio, a principal foi a de flexibilizar e priorizar os ERTE para que o dano aos traballadores sexa temporal. O obxectivo do Goberno do PSOE-UP é evitar que rompan as relacións laborais e que se manteña o emprego ao máximo posible. Pero o efecto dominou é imparable e nas próximas semanas espéranse máis ERTE debido á situación das cadeas de subministracións e compravendas de mercadorías. Por iso, o Goberno ofreceu avais para garantir a liquidez das empresas e axudas condicionais para autónomos, persoas desempregadas de nova incorporación e redución de xornada, mediante o Decreto 8/2020, de 17 de marzo.

Así mesmo, a través do Decreto 9/2020 tamén se estableceu que son inxustas para evitar despedimentos. Quíxose utilizar o efecto propagandístico, pero, á fin e ao cabo, non se prohibiron os despedimentos. Durante o estado de emerxencia non se poderá proceder ao despedimento por causas de forza maior, económica, técnica ou outras de carácter obxectivo. Na práctica, con todo, é posible despedir a un traballador alegando a súa discapacidade ou redución de rendemento, e haberá que esperar a que se levante o estado de alarma e estúdese o caso nos xulgados. Na maioría dos casos xulgarase que é inxusto, aumentando a indemnización a pagar, pero habería que regular que é nulo para evitar o despedimento.

Durante o último fin de semana de marzo, o Goberno español adoptou unha nova medida, mediante o decreto 10/2020, de 7 ou 8 días de “permiso retribuido recuperable”, para interromper a actividade económica non básica. Como consecuencia diso, estableceuse unha bolsa de horas de traballo que quedou en mans da empresa, é dicir, a adxudicación irregular da xornada laboral que a empresa utilizará en 2020. Esta medida permite un menor malgasto das arcas da Seguridade Social, que se reducirá drasticamente polos ERTE.

No ámbito da vida

Máis aló do traballo asalariado, o Goberno español aprobou as normas para a non interrupción de subministracións básicas e os orzamentos para gastos sociais a través do propio decreto 8/2020 inicial. O Executivo de Vitoria-Gasteiz aprobou a posibilidade de aprazar o pago das hipotecas constituídas sobre vivendas, baixo un paquete de condicións. Dada a dimensión dos prexuízos económicos, é necesario ampliar o prazo de demora así como flexibilizar as condicións. Outra das medidas que se debateu foi a suspensión de pagos de aluguer aos inquilinos que se atopan en estado de emerxencia. Finalmente, o decreto 11/2020 limitouse ás escasas medidas de axuda para evitar desafiuzamentos e pequenos arrendadores e provocou o enfado dos movementos populares. A folga de alugueres convocarase en abril, a menos que as autoridades tomen medidas ao longo deste mes.

O Plan de Concesión do Mínimo Vital do ingreso está a piques de aprobarse para poder iniciar os pagos en maio. En España este tipo de prestacións son moi escasas, e estabas previamente no programa do goberno de coalición, co obxectivo de axudar aos cidadáns e familias en risco de exclusión. En Euskal Herria, temos políticas de garantía de rendas máis profundas, e, en calquera caso, colectivos como Berri Otxoa pediron que se estenda a todas as persoas que se quedaron fóra. Estas subvencións de emerxencia deberían partir con rapidez das asociacións de concellos e pobos, que teñen un maior coñecemento das necesidades da poboación. As redes de barrios e pobos deberían estar dentro das políticas sociais públicas. Hai que planificar e dotar ás Deputacións e ao Goberno, por suposto, pero sempre en colaboración, porque o Goberno está moi lonxe das situacións locais.

Máis aló desas políticas mínimas, necesitamos outras medidas de emerxencia básicas: liberar a todas as persoas presas e en liberdade condicional que non teñan delitos graves; axudar ás persoas que viven ou traballan na rúa; protexer ás persoas con adiccións e outros tipos de adiccións; premiar o coidado de nenos, adultos e dependentes e dotarlles de recursos para dignificar o traballo doméstico de moitas mulleres; reorganizar e contratar novas contratacións en institucións de coidados públicos e de protección social; e reducir o tempo de traballo e repartir mellor entre os sexos.

A clave, á fin e ao cabo, está na sustentabilidade do traballo e da vida, na capacidade de recuperación ao final desta grave situación de confinamento. Para iso, necesitamos as condicións materiais da clase traballadora, o número de actividades e traballos das empresas e, necesariamente, as políticas que garantan a situación dos sectores populares máis desfavorecidos. Máis adiante, haberá que tomar medidas para reactivar a economía, para que a “reconstrución” leve a cabo mediante un cambio de modelo, para que esta situación de emerxencia non só ocasione danos á saúde, senón que tamén provoque un desastre social.