A restauración das características naturais da praia de Laga iniciouse hai tres décadas e continúa sen interrupción na restauración graduada a contrarreloxo.

Laga (Bizkaia) é un espazo excepcional, moi significativo desde o punto de vista natural e social. Trátase dun espazo protexido pola Lei da Costa e a Reserva da Biosfera de Urdaibai, que posteriormente foi declarado Zona de Especial Conservación ZEC da Rede Natura 2000. Proba diso foi que a prestixiosa revista National Geographic enumerouna en 2024 entre as mellores conservadas e as máis belas da Península Ibérica.

Pasaron xa tres décadas desde que se deron xa os primeiros pasos firmes para restaurar os hábitats naturais da praia de Laga, recuperar as funcións ecolóxicas e preservar os múltiples servizos de ecosistema que ofrece. Así, a mediados dos anos noventa, o departamento de ecoloxía da Universidade do País Vasco levou a cabo un estudo botánico e ecolóxico da praia de Laga, no que ademais se propuxeron once medidas para mellorar o estado de conservación deste espazo litoral.

Ante o parón institucional, en 1999 a Federación de Voluntariado Ambiental Galtzagorriak de Urdaibai púxose en marcha co obxectivo de protexer as escasas dunas que aínda sobrevivían nesta praia masificada. Ademais, colocáronse paneis de información e sensibilización ambiental www.urdaibai.org. Nos anos seguintes, o órgano xestor da Reserva da Biosfera de Urdaibai estableceu depredadores de area e plantou miles de exemplares de plantas dunares.

Pola súa banda, a Demarcación de Costas do País Vasco, en coordinación co Concello de Ibarrangelu, organizou os aparcadoiros da zona da praia de en fronte, e o aparcadoiro situado na marxe esquerda da praia sobre a duna foi definitivamente suprimido.

Doutra banda, a posta en marcha da estación de depuración de augas de Ibarrangelu, o sistema de depuración das augas locais da praia de Laga, así como o plan xeral de saneamento de Urdaibai, permitiron unha mellora notable da calidade das augas e da contorna natural en xeral.

Neste marco de actuación, a Demarcación de Costas propuxo un proxecto integral para a ordenación e restauración da praia de Laga. Entre outros obxectivos, a restauración integral do ecosistema litoral recollía a construción dun edificio de usos diversos como alternativa ao oco que se abre no espazo que alberga actualmente os servizos comúns e outros. Esta iniciativa, evidentemente, non levou a cabo.

Como consecuencia dos grandes temporais do inverno 2014-2015, as dunas de Laga foron fortemente erosionadas, nun escenario maritista anunciante dos danos sufridos en toda a costa.

No período 2014-2019, e coa participación da Sociedade de Ciencias Aranzadi, o proxecto Life ARCOS permitiu continuar a actuación de conservación dos ecosistemas dunares da costa cantábrica, incluíndo a praia de Laga. Posteriormente, a partir de 2023, a Deputación Foral de Bizkaia procedeu á retirada das plantas exóticas invasoras presentes nas dunas, así como a realizar o mantemento do cerramento de protección. Ademais, promoveu os labores habituais de limpeza da praia que se realizan ao longo do ano e que xa se realizan de forma manual no inverno.

A última actuación que se levou a cabo na praia de Laga, á cabeza de Itsasertz Mugartea, consistiu no desmantelamento da instalación de tiro na marxe esquerda da praia. A aparición de obuses na praia de Laga nas últimas décadas non foi a herdanza da guerra de 1936, senón o lanzamento de proxectís desde a plataforma de lanzamento que alí se atopaba.

Por último, o proxecto de unión dos dous grupos dunares existentes na praia de Laga, co fin de crear unha fronte de duna único restaurado e protector, quedou suspendido tras a concentración de protesta cidadá e, ao parecer, o Concello de Ibarrangelu non tiña coñecemento desta iniciativa.

No escenario ambiental actual, é imprescindible a restitución das dunas e a liberación de espazos que permitan o seu desenvolvemento cara ao interior, para evitar a erosión do hábitat silvestre máis ameazado na costa vasca e en Urdaibai e, por último, a destrución até a súa desaparición como consecuencia do cambio climático. Da mesma maneira, se non se capta a area e sen a dinámica do sistema dunar que favorece a acumulación de area e a elevación de altura, as praias continuarán erosionándose e a area irá perdendo progresivamente até quedar baixo a marea, como por desgraza ocorreu na praia de Laida.

Xabier Arana Eiguren (Busturialdea-Urdaibai)