Cuco en conta
- Este ano estou moi preocupado: o cuco non fixo cuco. Ouvímolo durante un par de días, pero desde entón non volvemos a ouvir o son dos cucos no noso val. De cuclillas a cuclillas, o cuco do cuco debía de estar mal afeito cada ano, un canto que se acendía co final do inverno e encollíase nos días calorosos.
No noso o cuco deu moito que falar. Marca un fito no calendario. Chega o cuco e o día prolóngase magníficamente, e a risa da maioría de nós. É un sinal na cultura e no idioma. Deixemos as cuestións de idioma para outros e aquí tedes algunhas culturas.
Sabemos que a cultura é caos e grazas, porque sen caos, que cultura sería? Pois nas plantas da nosa cultura temos un caos tremendo: un cuco arriba abaixo. O cambio de tempo e a renovación da suor da nosa paisaxe traen o cuco no equinoccio de primavera, cando a herba de cuco (Aquileguia vulgaris) abre as flores e dille un delicioso “ven” cor violeta. O poeta, na súa tolemia, verá ao revés, o cuco vén co seu rápido voo a crear paisaxes e floraciones. O cuco ten un voo rápido especial, como case todo: ese canto do macho, a preguiza de criar aos cachorros e, como consecuencia, pór ovos nos niños doutras aves e parasitarlos... A un campesiño e a un home que vive un pouco preto da natureza, o cuco ofrécelle unha bonita oportunidade, e iso é o que desencadeou o caos. É o caos de nomes que se puxo ás plantas que florecen na época en que o cuco está aquí. O nome que se lles puxo non vai ser un caos, pero os usuarios aniquilamos o nomenclátor de plantas.
Para dicir á almohadilla (Aquileguia vulgaris) que acabamos de mencionar, coñezo polo menos dous nomes máis: o laufraka e o lirio de signos. O laufrac, polo catro extremos das flores, e as flores de signos, mirando cara abaixo, pola forma dunha campá ou polo signo que fai ao cuclillo, ou... Tamén se denomina herba de signos á luva da virxe. Non me atrevo a pór o seu nome científico, pero o que nós chamamos kuku-praka (Digitalis purpurpurpurea) dise así no castelán que nos colonizan: luva da virxe e en francés gant de notre dáme.
O "kuku-pantalón" ten moitos nomes no noso país: burros ou astolilis, kuku-lore, kuku-porru, joane-belar, azkutai, sukar-belar e ditare-lore polo menos. A Astolil tamén lles chamamos: mapoula (Papaver rhoeas), pé groso ou peonía (Paeonia spp. ), Punta de dragón (Antirrhinum spp.) e ao malvado ou lilipa común (Narcissus pseudonarcissus). Á mapoula tamén se lle chama "herba de cuco". O mal ambulante ou lilipa común tamén se chama cupé.
No carballo (Quercus robur) tamén chaman ao cuco as mazás de cuco, e cando o cuco se morde converteranse en balas de cuco.
Que salsa de cuco! Haberá que preguntar aos que falan a lingua e, colléndoa baixo o cuclillo, redondear os dicionarios, por suposto, a favor do caos.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]